این روزها واکسیناسیون کودکان در اکثر نقاط جهان آغاز گردیده و به دلیل شیوع بیشتر سویه اومیکرون علامت دار در کودکان در قیاس با سویه های قبلی، واکسیناسیون کودکان بیشتر مورد اقبال جامعه جهانی قرار گرفت. اما آیا عوارض جدی و تهدید کننده ایی برای آن ها گزارش شده؟

واکسنهای mRNA

نهاد سلامت سنگاپور (HSA) اخیرا گزارشی از تنها ۱۰ مورد عارضه جدی برای فایزر که واکسن رایج آن کشور برای کودکان ۵ تا ۱۱ سال بوده و تا به حال به ۲۳۸۲۵۳ کودک تزریق شده، ارائه داده است که شامل تشنج، آپاندیسیت، کاهش فشار خون، عکسل العمل آلرژیک، اختلال کارکرد کلیه ها و التهاب عروق کوچک می باشد. خوشبختانه این عوارض فقط ۰/۰۰۰۰۴ درصد از دریافت کنندگان واکسن را شامل شده و مورد مرگ‌ نیز گزارش نشده است. سایر عوارض غیر جدی همانند تورم صورت، تب، بثورات پوستی، احساس ناراحتی در قفسه سینه، طپش قلب و تنگی نفس نیز حدودا در ۰/۱۲ درصد از کودکان واکسینه شده گزارش گردید که شبیه شیوع آن در جوانان و بالغین می باشد. البته عوارضی همچون پریکاردیت (التهاب پرده و مایع دور قلب) و مایوکاردیت (التهاب عضله قلب) که در بالغین جوان بعنوان عارضه جدی قبلا گزارش شده بود، در کودکان دیده نشد.
البته HSA امکان بروز لخته با احتمال یک در میلیون را در واکسن های mRNA برای کل جمعیت دریافت کننده واکسن میدهد.

آیا عوارض جدی وجود دارد ؟

صاحب نظران می گویند عوارض جدی و خطرناک در کودکان (و حتی بزرگسالان) الزاما بطور مستقیم توسط واکسن ایجاد نشده و احتمالا بیماری های زمینه ایی و یا خاص کودکان در بروز آن دخیل بوده است و گاهی یک عارضه مربوط به خود بیماری زمینه ایی بوده که تصادفا در زمان دریافت واکسن بروز نموده است.

از بین بیش از ۳میلیون دوز بوستر تزریقی در سنگاپور، تا بحال ۵۵۳ مورد عارضه ناشی از دوز بوستر فایزر و ۲۸۹ مورد مربوط به مادرنا گزارش گردیده و از بین هر دو آنها ۷۳ مورد عارضه جدی شامل ۱۵ مورد پریکاردیت و مایوکاردیت بزرگسالان بوده است.

در مورد افراد بالاتر از ۱۱ سال در سنگاپور که واکسینه شدند، از ۹ میلیون و ۸۰۰هزار میلیون واکسن فایزر تزریقی ۱۲۷۷۰ گزارش عارضه غیر جدی (۰/۰۰۱٪) و ۶۶۴ مورد جدی (۰/۰۰۰۰۶٪) بوده و از بین حدود ۲ میلیون و ۹۰۰هزار دریافت کننده مادرنا ۲۸۸۵ نفر عارضه غیر جدی (۰/۰۰۰۹٪) و ۱۵۶ مورد جدی (۰/۰۰۰۰۵٪) داشتند و از بین ۳۶۹۰۸۳ مورد تزریق سینووک چینی ۲۹۹ گزارش عارضه غیر جدی (۰/۰۰۰۸٪) و ۲۲ مورد جدی (۰/۰۰۰۰۵٪) وجود داشته و نهایتا از بین ۸۹۳۵۰ دریافت کننده سینوفارم ۴۱ مورد عارضه غیر جدی (۰/۰۰۰۴٪) و تنها ۶ عارضه جدی (۰/۰۰۰۰۶٪) بروز نموده است.

پاستو کووک

از جانبی کوبا خبر از کنترل موثر اومیکرون همراه با تثبیت میزان مرگ و میر و کاهش عوارض جدی و بستری توسط واکسن سوبرانا (که پاستوکووک مشابه ایرانی آن است) میدهد. ضمنا کوبا اولین کشوری بود که واکسیناسیون عمومی کودکان را از سن دو سالگی آغاز نمود و تا به حال هیچ مورد از عوارض جدی برای آن گزارش ننموده است.

سینوفارم 

ینوفارمبه گزارش کمیسیون ملی سلامت چین (NHC) در حدود ۸۴/۵ میلیون کودک بین ۳ تا ۱۱ سال واکسن کرونا دریافت نموده اند و ۴۹/۵ میلیون از آنها نیز دوز بوستر گرفتند. اما هیچ گزارش روشن و واضحی از عوارض در هیچ منبع پزشکی معتبری از آن دیده نمی شود و حتی در پایگاه اینترنتی NHC نیز اخبار مربوط به عوارض وجود ندارد. البته کشورهای استفاده کننده از واکسن کرونای سینوفارم همانند امارات و ایران نیز تا به حال گزارشی از عوارض جدی سینوفارم برای کودکان نداشته اند. در این بین یک‌مطالعه اماراتی مدعی شد که ۹۶٪ از کودکان بین ۳ تا ۱۷ سال اماراتی که سینوفارم گرفتند تولید آنتی بادی داشتند و علیرغم بروز عوارض غیر جدی مثل درد ناحیه تزریق (۳۰٪)، سردرد (۸٪) و تب (۴٪) که معمولا یک تا سه روز طول کشیده، هیچ عارضه جدی دیده نشده است. البته در این کشور به کودکان ۱۲ تا ۱۵ سال سینوفارم یا فایزر پیشنهاد می شود.

چه کنیم؟

نتیجه می گیریم که هرچند بیشترین مطالعات معتبر بر روی واکسیناسیون کودکان در مورد فایزر و مادرنا است و این دو واکسن در کشورهایی که به آنها دسترسی دارند، اولویت اول برای کودکان محسوب می شود اما واکسن هایی همچون سوبرانا (مشابه پاستوکووک ایران) و سینوفارم نیز در کشورهایی که رایج هستند، انتخابهای کم خطر و موثری به نظر می رسند. لازم به ذکر است تا این لحظه تمامی ادعاهای مطرح در فضای مجازی در مورد خطر بیشتر واکسن کرونا به نسبت خود بیماری کووید۱۹ ، اثباتا غلط از آب در آمده و هیچ کدامشان هیچ اساس علمی و مستندی نداشته اند.

 دکتر حسن رودگری
دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

كارگروه تازه هاى علمى کرونا
سازمان نظام پزشكى كشور

منابع:
-hsa.gov.sg
-finlay.edu.com
-precisionvaccination.com
-mohap.gov.ae
-irannewspaper.ir/Newspaper/Page/7864

@covid19_research_news

به کوشش:
دکتر بابک پورقلیج

 سازمان جهانی بهداشت و یونیسف می‌گویند که تمام مدارس اروپا و آسیای مرکزی باید باز بمانند و در برابر کووید-19 ایمن‌تر شوند.

سارا تایلر
WHO/اروپا
eupress@who.int

Ian Woolverton
WHO/Europe
eupress@who.int

Bhanu Bhatnagar
WHO/اروپا
 eupress@who.int

شیما اسلام
یونیسف
 ssislam@unicef.org

کپنهاگ و ژنو، 30 اوت 2021

با بازگشت میلیون ها کودک به مدرسه در سراسر منطقه اروپا، جایی که نوع دلتای کووید-19 بسیار قابل انتقال است، دفتر منطقه ای WHO برای اروپا و صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) دفتر منطقه ای اروپا و آسیای مرکزی خواستار باز ماندن مدارس شدند. آنها معتقدند مدارس باید باز شوند و با اتخاذ تدابیری برای به حداقل رساندن انتقال ویروس ایمن تر گردند .
این اقدامات شامل ارائه واکسن کووید-19 به معلمان و سایر کارکنان مدرسه به عنوان بخشی از گروه های جمعیت هدف در طرح های ملی واکسیناسیون و در عین حال تضمین واکسیناسیون جمعیت های آسیب پذیر است. علاوه بر این، کودکان 12 سال و بالاتری که دارای بیماری های زمینه ای هستند که آنها را در معرض خطر ابتلا به بیماری شدید COVID-19 قرار می دهد، باید واکسینه شوند. ایجاد بهبود در محیط مدرسه از طریق تهویه بهتر کلاس، اندازه کلاس های کوچکتر در صورت امکان، فاصله گذاری فیزیکی و آزمایش منظم کودکان و کارکنان از دیگر اقدامات مهم است.
این بیماری همه گیر فاجعه بارترین اختلال را در آموزش و پرورش در تاریخ ایجاد کرده است. بنابراین حیاتی است که یادگیری مبتنی بر کلاس درس بدون وقفه در سراسر منطقه اروپایی WHO ادامه یابد. دکتر Hans Henri P. Kluge، مدیر منطقه‌ای WHO در اروپا توضیح می‌دهد که این امر برای آموزش، سلامت روان و مهارت‌های اجتماعی کودکان و نیز برای کمک به تجهیز فرزندان ما به‌عنوان اعضای شاد و سازنده جامعه از اهمیت بالایی برخوردار است.
"مدتی طول می کشد تا بتوانیم همه گیری را پشت سر بگذاریم، اما آموزش ایمن به کودکان در محیط مدرسه فیزیکی باید هدف اصلی ما باقی بماند، بنابراین فرصت هایی را که سزاوار آنها هستند از دست ندهیم. ما همه کشورها را تشویق می‌کنیم که مدارس را باز نگه دارند و از همه مدارس می‌خواهیم اقداماتی را برای به حداقل رساندن خطر COVID-19 و گسترش انواع مختلف آن به کار گیرند.»

افزایش واکسیناسیون برای محافظت در برابر نوع دلتا

نوع دلتا بسیار قابل انتقال، لایه ای از نگرانی و پیچیدگی را به فصل افتتاحیه مدارس امسال اضافه کرده است. شیوع بالای COVID-19 در جامعه باعث می شود انتقال در مدارس بسیار بیشتر شود. بنابراین، همه ما باید متعهد به کاهش انتقال ویروس باشیم.
داده ها به وضوح نشان می دهد که دریافت یک سری کامل واکسیناسیون کووید-19 به طور قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری شدید و مرگ را کاهش می دهد. هنگامی که برای تزریق واکسن فراخوانده می شوند، افراد باید این کار را انجام دهند و مطمئن شوند که مجموعه دوز کامل واکسن را تکمیل می کنند.
واکسیناسیون بهترین خط دفاعی ما در برابر ویروس است، و برای پایان دادن به همه‌گیری باید به سرعت واکسیناسیون را در همه کشورها، از جمله حمایت از تولید واکسن و به اشتراک گذاشتن دوزها، برای محافظت از آسیب‌پذیرترین افراد در همه جا، به سرعت افزایش دهیم. ما همچنین باید اقدامات بهداشت عمومی و اجتماعی را که می‌دانیم کار می‌کنند، از جمله آزمایش، توالی‌یابی، ردیابی، ایزوله‌سازی و قرنطینه را دنبال کنیم.»

ایمن سازی مدارس مسئولیت کل جامعه است

میلنا ماریچ یک معلم ریاضی دبیرستان از بلگراد، صربستان است که به طور کامل در برابر COVID-19 واکسینه شده است. او گفت: "تقریباً دو سال است که کلمات "COVID-19" و "مدرسه آنلاین" زندگی ما را مشخص کرده است. وقتی همه‌گیری شروع شد، سیستم مدرسه در صربستان به سرعت سازگار شد. اما دانش‌آموزان فاقد تداوم، معاشرت، کار مشترک، به اشتراک گذاشتن ایده‌ها در زمان واقعی و ارتباط بدون فناوری بودند. من می دانم که تنها راه برون رفت از این وضعیت این است که اقدامات لازم برای جلوگیری از انتقال ویروس را رعایت کنیم و همه مربیان را واکسینه کنیم.
فیلیپ کوری، معاون مدیر منطقه‌ای یونیسف در اروپا و آسیای مرکزی گفت: «همه‌گیری تمام نشده است. همه ما باید برای اطمینان از باز ماندن مدارس در سراسر منطقه نقشی ایفا کنیم. کودکان و نوجوانان نمی توانند خطر ابتلا به یک سال دیگر اختلال در یادگیری را داشته باشند. واکسیناسیون و اقدامات حفاظتی در کنار هم به جلوگیری از بازگشت به تاریک ترین روزهای همه گیری کمک می کند، زمانی که مردم مجبور بودند قرنطینه را تحمل کنند و کودکان مجبور بودند اختلال در یادگیری را تجربه کنند.

«کودکان قربانیان خاموش همه‌گیری و به حاشیه رانده‌ترین‌ها در میان سخت‌ترین آسیب‌ها بوده‌اند. قبل از کووید-19، آسیب پذیرترین کودکان منطقه قبلاً آنهایی بودند که از مدرسه خارج بودند یا در مدرسه بودند اما در همان سطح همکلاسی های خود یاد نمی گرفتند.
یک مدرسه خیلی بیشتر از یک ساختمان است. این مکانی برای یادگیری، ایمنی و بازی در قلب جوامع ما است. هنگامی که آنها بسته هستند، کودکان فرصت یادگیری و بودن با دوستان خود را از دست می دهند و ممکن است در معرض خشونت در خانه قرار گیرند. این بیماری همه گیر وضعیت از قبل غیرقابل قبولی را بدتر کرد. ما باید اطمینان حاصل کنیم که مدارس بازگشایی می شوند و آنها با خیال راحت باز می مانند."

توصیه های تخصصی

برای کمک به باز و ایمن نگه داشتن مدارس، WHO، یونیسف و سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) مجموعه ای از هشت توصیه تخصصی را که توسط گروه مشاوره فنی اروپایی WHO برای تحصیل در دوران کووید-19 تهیه شده است، تأیید کرده اند. برای استفاده توسط 53 کشور عضو منطقه اروپایی WHO عبارتند از:

۱- مدارس جزو آخرین مکان هایی باشند که تعطیل می شوند و اولین مکان هایی که بازگشایی می شوند.

۲- یک استراتژی آزمایشی در نظر بگیرید.

۳- از اقدامات موثر کاهش خطر اطمینان حاصل کنید.

۴- از سلامت روانی و اجتماعی کودکان محافظت کنید.

۵- از آسیب پذیرترین و محروم ترین کودکان محافظت کنید.

۶- محیط مدرسه را بهبود بخشید.

۷- کودکان و نوجوانان را در تصمیم گیری مشارکت دهید.

۸- اجرای یک استراتژی واکسیناسیون که برای نگه داشتن کودکان در مدرسه طراحی شده است.

برگرفته از :
WHO

سازمان نظام پزشکی ج.ا.ایران
معاونت آموزشی و پژوهشی 

به کوشش :
دکتر بابک پورقلیج

با توجه به اینکه 23 کشور هنوز مدارس را به طور کامل باز نکرده‌اند، با ورود همه‌گیری کووید-19 به سال سوم، آموزش و پرورش در خطر تبدیل شدن به «بزرگ‌ترین عامل تبعیض» است.

شواهد جدید نشان می دهد که تعداد کودکانی که مدرسه را ترک می کنند افزایش می یابد.

بر اساس گزارش جدید یونیسف، با ورود همه گیری کووید-19 به سال سوم خود، 23 کشور - محل زندگی حدود 405 میلیون دانش آموز - هنوز مدارس را به طور کامل باز نکرده اند و بسیاری از دانش آموزان در معرض خطر ترک تحصیل هستند.
 داده‌های سطح کشور در مورد تأثیر همه‌گیری کووید-19 و تعطیلی مدارس مرتبط بر کودکان، و همچنین تجزیه و تحلیل به‌روز از وضعیت یادگیری کودکان قبل از همه‌گیری را ارائه می‌کند. این داده ها نشان می‌دهند که 147 میلیون کودک در طول 2 سال گذشته بیش از نیمی از آموزش حضوری در مدرسه خود را از دست داده‌اند. این معادل 2 تریلیون ساعت یادگیری حضوری از دست رفته در سطح جهان است.


هنگامی که کودکان قادر به تعامل مستقیم با معلمان و همسالان خود نباشند، یادگیری آنها آسیب می بیند. 

کاترین راسل، مدیر اجرایی یونیسف گفت: زمانی که آنها اصلاً قادر به تعامل با معلمان و همسالان خود نباشند، از دست دادن یادگیری آنها ممکن است دائمی شود. «این نابرابری فزاینده در دسترسی به یادگیری به این معنی است که آموزش و پرورش در خطر تبدیل شدن به بزرگترین عامل تبعیض آموزشی است تا بزرگترین رفع کننده آن.  وقتی دنیا نتواند فرزندانش را آموزش دهد، همه ما رنج می‌بریم.»


ترک تحصیل

علاوه بر داده‌های مربوط به کاهش یادگیری، این گزارش به شواهدی اشاره می‌کند که نشان می‌دهد بسیاری از کودکان با بازگشایی کلاس‌هایشان به مدرسه بازنگشتند. داده های لیبریا نشان می دهد که 43 درصد از دانش آموزان مدارس دولتی پس از بازگشایی مدارس در دسامبر 2020 بازنگشتند. تعداد کودکان خارج از مدرسه در آفریقای جنوبی از 250,000 به 750,000 بین مارس 2020 تا ژوئیه 2021 سه برابر شد. در اوگاندا، حدوداً از هر 10 دانش آموز، 1 نفر در ژانویه 2022 پس از دو سال تعطیلی مدارس، به مدرسه مراجعه نکردند. در مالاوی، نرخ ترک تحصیل در میان دختران در دوره متوسطه 48 درصد افزایش یافته است، از 6.4 درصد به 9.5 درصد بین سال های 2020 و 2021. در کنیا، نظرسنجی از 4000 نوجوان 10 تا 19 ساله نشان داد که 16 درصد از دختران و 8 درصد از پسران با بازگشایی مدارس برنگشتند.

کودکان خارج از مدرسه از آسیب پذیرترین و به حاشیه رانده ترین کودکان جامعه هستند. آنها کمترین احتمال را دارند که بتوانند بخوانند، بنویسند یا ریاضیات اولیه را انجام دهند و نیز دوری از شبکه مدارس آنها را در معرض خطر افزایش استثمار و یک عمر فقر و محرومیت قرار می دهد.

این گزارش تأکید می‌کند که در حالی که کودکان خارج از مدرسه بیشترین ضرر را متحمل می‌شوند، داده‌های پیش از همه‌گیری از 32 کشور و منطقه نشان می‌دهد که دانش اموزان این مناطق سطح یادگیری بسیار ضعیفی نیز دارند، وضعیتی که احتمالاً با مقیاس یادگیری از دست رفته در اثر همه‌گیری تشدید شده است. در کشورهای مورد تجزیه و تحلیل، سرعت کنونی یادگیری به قدری آهسته است که برای اکثر دانش‌آموزان هفت سال طول می‌کشد تا مهارت‌های خواندن پایه‌ای را بیاموزند که باید در عرض دو سال به دست می‌آمدند، و ۱۱ سال طول می‌کشد تا مهارت‌های اساسی ریاضیات را بیاموزند.
در بسیاری از موارد، هیچ تضمینی وجود ندارد که دانش‌آموزان اصول اولیه را یاد بگیرند. در 32 کشور و منطقه مورد بررسی، یک چهارم دانش‌آموزان کلاس 8 - حدود 14 ساله - مهارت‌های خواندن پایه را نداشتند و بیش از نیمی از دانش‌آموزان کلاس 2، حدود 7 ساله، مهارت‌های محاسباتی را نداشتند.
«حتی قبل از همه‌گیری، به حاشیه رانده‌ترین کودکان پشت سر گذاشته می‌شدند. با ورود این بیماری همه گیر به سال سوم خود، ما نمی توانیم به حالت عادی برگردیم. ما به یک سری اقدامات جدید نیاز داریم: وارد کردن کودکان به کلاس‌های درس، ارزیابی موقعیت یادگیری آنها، ارائه حمایت‌های فشرده برای بازیابی آنچه که از دست داده‌اند، و اطمینان از اینکه معلمان منابع آموزشی و یادگیری مورد نیاز خود را دارند.
 راسل گفت: خطرات برای انجام دادن هر کاری کمتر از آن زیاد است.

برگرفته از :
بیانیه مطبوعاتی یونیسف
نیویورک، 30 مارس 2022 

سازمان نظام پزشکی ج.ا.ایران
معاونت آموزشی و پژوهشی 

به کوشش:
دکتر بابک پورقلیج

اخیرا صحبت هایی از یک زیرگروه ژنتیکی اومیکرون به نام BA.2 به خصوص در آمریکا می شود که بسیار سریع تر از اومیکرون می باشد. سوال این است که خطر آن برای جهان چقدر است؟

طبق اعلام WHO اومیکرون ساب واریانت هایی مثل BA.1.1 ، BA.2 و BA.3 دارد که اختلافاتی در نوع جهش های ژنتیکی خود با یکدیگر دارند. نوع BA.2 در آمریکا معروف به Stealth Omicron هست (به معنی یواشکی یا دزدکی) چون ضمن سریع تر پخش شدن، حامل جهش هایی است که باعث میشود نتوان به راحتی این زیر سویه را از نوع دلتا با تست های PCR روتین افتراق داد. البته WHO سویه Stealth را به دنبال اومیکرون یک واریانت نگران کننده با VoC می داند، هرچند آمریکا هنوز آن را تحت تحقیق برمی شمرد.

طبق نظر پروفسور فرانسوا بالو از دانشگاه UCL لندن، فرق بین دو ساب واریانت BA.1 و BA.2 اومیکرون حدود ۲۰ جهش می باشد. نسل این دو سویه خواهر، ماه ها پیش از نسل والد جدا شده و یکی ناشی از دیگری نیست. از بین این جهش ها فقط چندتا باعث اختلاف جزیی در رفتار آنها می شود، بنابرین ابتلا به یکی ایمنی بر علیه دیگری می دهد و احتمال عفونت مجدد با ساب واریانت دیگر کمتر است. ضمنا دلیلی بر قدرت دور زدن سیستم ایمنی و یا ایجاد بیماری شدیدتر برای آنها فعلا وجود ندارد.

چه روی داده است؟

در اومیکرون اصلی BA.1 یک جهش حذفی کوچک به صورت deletion 69-70 وجود دارد که باعث تغییر در ساختار پروتئین Spike میشود که می تواند از تست PCR مخفی بماند و جزء S منفی میشود و از این طریق نتیجه تست قابل شک به اومیکرون بوده و با تست تخصصی دیگر می توان سویه را شناسایی نمود اما در ساب واریانت BA.2 یا همان Stealth که معروف به یواشکی است، این جهش حذفی وجود ندارد و علیرغم اومیکرون بودن، نتیجه تست قابل اشتباه با سویه های دیگر و به خصوص واریانت دلتا در PCRهای روتین خواهد بود.

آمریکا ۹۶ سکانس ژنتیکی BA.2 را در GISAID ثبت نموده که به ۱۵۰۰۰ سکانسی که پیشتر از ابتدای پاندمی ثبت شده بود، اضافه گردید.

در حال حاضر اومیکرون اصلی BA.1 عامل ۹۸٪ ابتلاهای جدید در جهان است اما در دانمارک نوع BA.2 یا همان Stealth در حال فزونی است (شیوع ۲۰٪ در ابتدای ژانویه و ۴۵٪ در انتهای ژانویه) و از ابتدای ماه گذشته تدریجا سویه غالب شده و فعلا در ۴۰ کشور دیگر نیز شناسایی گردیده، هرچند فعلا مستندی بر شدیدتر بودن و یا مقاومت آن در مقابل واکسن موجود نیست.

طبق مطالعه دانمارکی ها BA.2 یا اومیکرون یواشکی حدود ۱/۵ برابر سریعتر از خود اومیکرون انتشار می یابد و البته انها نیز مدرکی مبنی بر شدیدتر بودن بیماری ناشی از آن نیافتند اما میگویند که می تواند موج ابتلا ایجاد نماید.

دکتر آندره گارسیا از سازمان نظام پزشکی آمریکا می گوید با آمار افزایشی اومیکرون Stealth در دانمارک، هندوستان و انگلستان می توان پیش بینی نمود که موج ابتلا آن ممکن است تدریجا جهان را تحت تاثیر قرار دهد. این در حالی است که اکنون ۸٪ موارد جدید کووید۱۹ در آمریکا از نوع اومیکرون استیلث می باشد.

واکسیناسیون و سویه جدید کرونا

دکتر پیتر هوتز از دانشگاه تگزاس میگوید که در شرایط فعلی با توجه به اثرگذار بودن واکسن ها بر تمامی واریانت ها بهتر است پوشش دوز سوم را گسترش داد. وی معتقد است دوز بوستر (البته منظور ایشان فایزر و مادرنا در آمریکاست) می تواند بین ۳۰ تا ۴۰ برابر آنتی بادی های خنثی کننده ویروس را افزایش دهد و ماندگاری اثر بوستر به نسبت دوزهای اولیه بیشتر است. طبیعتا رعایت پروتکلهای بهداشتی نیز کمک موثری است.

نتیجه می گیریم هرچند در طول دو سالی که از پاندمی کرونا میگذرد، تدریجا با ظهور اومیکرون از شدت بیماری و کشتار ناشی از پاندمی تا حدی کاسته شد اما دوران کرونا هنوز به پایان قطعی خود نرسیده و اکنون دوره سویه های سریع می باشد تا دوره سویه های شدید. شاید به زودی کرونا مثل سرماخوردگی سریع الانتشار و فصلی شود و یا حداکثر خطر آن شبیه انفلوانزا باشد، هرچند هنوز باید منتظر بود تا گذر زمان، عوارض دیرهنگام و یا طول کشنده احتمالی کووید۱۹ را به ما بنمایاند. عمر حضور SARS-CoV-2 به کمی بیش از دو سال رسید و ما اکنون بسیار در مورد خودش می دانیم اما هنوز دانش ما در مورد عوارض و آثار مزمن آن در صورتی که وجود داشته باشد بسیار کم است.
پوشش گسترده تر واکسیناسیون به خصوص در جوامع کم درآمد و یا با آمار بالای بیماری های نقص ایمنی همانند AIDS و یا غیره می توانند از بروز واریانت های جدیدتر و یا خطرناکتر بکاهد. کشورهای برخوردار و WHO در این خصوص مسئولند.

 دکتر حسن رودگری
دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

كارگروه تازه هاى علمى كرونا
سازمان نظام پزشكى كشور
معاونت آموزشی و پژوهشی

منابع:
-ama.assn.org/what-ba2-or-stealth-omicron-variant
-gavi.org/new-ba2-subvariant
-livescience.com/stealth-omicron

به کوشش:
دکتر بابک پورقلیج

مبتلایان به کرونایی که درمان‌ها را از منزل پیگیری می‌کنند هیچ نیازی به استفاده از بخور سرد ندارند، استفاده از دستگاه‌های بخور سرد ضمن اینکه برای فرد هیچ فایده‌ای ندارد باعث افزایش انتقال بیماری می‌شود. با مرطوب کردن فضا تغییری در شرایط بیماران مبتلا به کرونا ایجاد نمی‌شود.

آنتی بیوتیک در گلودردهای ناشی از کووید ۱۹ هیچ تأثیری ندارد ضمن اینکه مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک ها علاوه بر عوارض، مقاومت دارویی نیز ایجاد می‌کند. مبتلایان به کرونا تا جایی که امکان دارد از مصرف دارو خودداری کنید و با استفاده از مایعات و استراحت در منزل بیماری را پشت سر بگذارید.

استفاده خودسرانه کورتون و داروهای استروئیدی در درمان کرونا خصوصاً در روزهای ابتدایی آفت درمان این بیماران است. این داروها می‌تواند وضعیت مبتلایان را به مراتب حادتر کنند چراکه سیستم ایمنی بسیاری از افراد به صورت طبیعی می‌تواند با کرونا مبارزه کند، این در شرایطی است که داروهای حاوی کورتون سیستم ایمنی را ضعیف می‌کند.

استفاده از مایعات و استراحت کافی مهم است.  بهترین درمان‌ها در مراحل اولیه و خفیف ابتلاء به کرونا، همچنان همان درمان‌های متداول مربوط به سرماخوردگی است.

 کرونا برای برخی گروه‌ها می‌تواند بسیار خطر آفرین باشد، افرادی که واکسن نزده‌اند باید هرچه سریع‌تر در برابر کرونا واکسینه شوند، دسته دوم هم افراد دارای بیماری زمینه‌ای هستند.

 افرادی که ضعف سیستم ایمنی دارند، حتی با زدن واکسن هم در معرض ابتلاء به ویروس هستند و در برابر کرونا ایمنی کافی ندارند، خطرات ابتلاء و عوارض ناشی از کرونا برای گروه‌های در معرض خطر همچنان پا برجاست این افراد باید ضمن انجام واکسیناسیون همچنان پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند چرا که کوچک‌ترین بی احتیاطی می‌تواند مشکلات جدی برای این گروه‌ها در پی داشته باشد. اگر واکسن زده‌اید و مجدداً به کرونا هم مبتلا شده‌اید به مراتب احتمال انتقال به سایرین کمتر خواهد بود، چرا که لود ویروس پایین‌تر است.

افرادی که به رغم واکسیناسیون در برابر کرونا مجدداً به این ویروس مبتلا شده‌اند، معمولاً فرم خفیف‌تری از بیماری را تجربه کرده‌اند، موضوعی که به وضوح در موج ششم دیده شده است.

 دکتر پیام طبرسی
رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری

سازمان نظام پزشکی ج.ا.ایران
معاونت آموزشی و پژوهشی

به کوشش:
دکتر بابک پورقلیج

با تزریق دوز سوم واکسن و رعایت دستورالعمل‌ها شادی را به نوروز برگردانیم.

معاونت آموزشی سازمان نظام پزشکی

ماه گذشته WHO بر اساس گزارشات رسیده از آفریقا واریانت جدید و نگران کننده B.1.1.529 را با نام اومیکرون Omicron معرفی نمود‌. این واریانت اکنون در بسیاری از کشورهای جهان شناسایی شده و بزودی بقیه جهان نیز آن را تجربه خواهند کرد. 

این واریانت سریع‌تر از نوع اولیه آلفا منتشر می‌شود اما مقایسه سرعتش با دلتا هنوز نامعلوم است. فرد مبتلا می‌تواند ویروس را به همه و واکسینه شده‌ها نیز منتقل کند حتی اگر خود علامتی نداشته باشد. هنوز در مورد شدت بیماری ناشی از اومیکرون نمی‌توان قاطعانه نظر داد هرچند به گفته پروفسور فاوچی رییس انستیتو آلرژی و بیماریهای عفونی آمریکا، گزارشات ابتدایی حاکی از خفیف و متوسط بودن آن است.  

انتظار می‌رود واکسن ها در مقابل بیماری شدید، بستری شدن و مرگ کماکان مقاومت کنند، هرچند امکان ابتلای واکسینه‌ها وجود دارد. در مورد درمان های موجود هنوز مطالعات بر روی اومیکرون ادامه دارد. 

دکتر فرید عبدالله رئیس مرکز تحقیقات ایدز و سل از بیمارستان پرتوریا در آفریقای جنوبی که مراقبت از ۴۲ بیمار مبتلا به اومیکرون را بر عهده داشته می‌گوید تعداد کمتری از مبتلایان به نسبت واریانت های قبلی نیازمند اکسیژن شدند (تنها ۳۰٪) و شیوع علائم در زمان پذیرش هم کمی متفاوت‌تر (از جمله شیوع کمتر علائم تنفسی) و هم خفیف تر از سویه‌های قبلی بوده و بیماران نیز جوان تر از قبل بودند. از این ۴۲ نفر ۳۲ نفر (حدود ۷۶٪) یا واکسینه نبودند و یا معلوم نبود که واکسن دریافت داشتند. تمامی ۹ نفری که دچار علائم ریوی کووید۱۹ گشته و بستری بودند را غیرواکسینه‌ها تشکیل می‌دادند، از جمله یک کودک.  

گزارشات از سایر مراکز درمانی آفریقای جنوبی نیز حاکی از تجربه مشترک با پرتوریا می‌باشد و مدت ماندگاری بیماران در بیمارستان نیز کوتاه‌تر از سابق است. البته مبتلایان آن‌ها نیز جوان تر بوده و ۸۰٪ زیر ۵۰ سال هستند که شاید علتش پوشش بهتر واکسیناسیون در طیف سنی بالای ۵۰ سال در منطقه است. دکتر نتساکیسی مالولکه از بیمارستان پرتوریا می‌گوید تا تاریخ ۷ دسامبر (۱۶آذر) از ۱۵۱۱ مورد شناسایی شده، ۱۱۳ نفر کودک زیر ۹ سال بودند (۷٪). 

نظر دکتر امیلی گرلی، اپیدمیولوژیست دانشگاه جان هاپکینز نیز موافق خفیف تر بودن بیماری ناشی از اومیکرون است، اما هرچند سران دولتها در ابتدای پاندمی کرونا بسیار کند واکنش نشان دادند اما اکنون در مقابل این واریانت خفیف عکس العمل تند و تیزی دارند و محدودیت‌های سفر را تشدید نمودند. 

هنوز بهترین راه مقابله با پاندمی کرونا و واریانت‌های جدیدش همان واکسیناسیون، پوشیدن ماسک، رعایت فاصله اجتماعی، پرهیز از هرگونه تجمع و ضدعفونی دست و سطوح آلوده است. 

تست‌های روتین تشخیصی همانند آنتی ژن و PCR هنوز می توانند بگویند که شما به یکی از واریانت ها مبتلا هستید ولی برای تعیین نوع واریانت و از جمله اومیکرون نیاز به تست های تخصصی تر است. قانون قرنطینه حداقل ۱۰ تا ۱۴ روزه فعلا برای این واریانت نیز صادق می‌باشد. 

نتیجه می‌گیریم واریانت جدید احتمالا نوع خفیفی از بیماری را ایجاد می‌نماید هرچند مطالعات ادامه دارد، لذا بنابر توصیه WHO بهتر است عکس العملی متناسب با آن داشته باشیم و از ایجاد التهاب و تشویش غیرضروری در جامعه خودداری کنیم گرچه توصیه‌های بهداشتی، تسریع واکسیناسیون و انتظار برای اطلاعات بیشتر ادامه دارد. 

طبیعی است که در ایران نیز به زودی اومیکرون را با همان اختلافات جزیی بالینی تجربه کنیم، اما با توجه به گسترش واکسیناسیون و ماهیت خفیف‌تر این سویه قاعدتا نباید تجربه تلخ پیک پنجم با دلتا را داشته باشیم. 

همکاران پزشک به اختلافات جزیی بالینی در تشخیص‌ها که با علائم ریوی کمتر، احساس کوفتگی بیشتر، شیوع کمتر اختلال بویایی/چشایی و سن پایین تر همراه است، توجه داشته باشند. شاید غلبه واریانت اومیکرون بر سایر سویه‌های قبلی با توجه با خفیف بودن علایم و عوارض آن، پایانی بر وحشت پاندمی کرونا باشد البته به شرطی که بعدا برای آن عارضه جدی گزارش نشود و یا واریانت غلبه کننده بدتری از راه نرسد. 

پوشش گسترده و جهانی واکسیناسیون مهمترین عامل پیشگیری از تولید واریانت جدید می‌باشد و سخن سعدی را اکنون بهتر می فهمیم که: 

بنی آدم اعضای یکدیگرند/ که در آفرینش ز یک گوهرند/

چو عضوی به درد آورد روزگار/ دگر عضوها را نماند قرار/

لذا اکنون کشورهای ثروتمند باید همزمان با خود به واکسیناسیون در کشورهای کمتر برخوردار بپردازند. 

دکتر حسن رودگری

دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

منابع:

-CDC.gov/7.12.2021 شانزده آذر

-medpagetoday.com/6.12.2021 پانزده آذر

-standard.co.uk/7.12.2021

معاون آموزش و پژوهش سازمان نظام پزشکی در دیدار خود با رئیس اداره کل آموزش مداوم وزارت بهداشت در خصوص اولویت های آموزشی جامعه پزشکی به بحث و تبادل نظر پرداختند.

به گزارش خبرنگار اداره کل روابط عمومی، دکتر بابک شکارچی معاون آموزش و پژوهش سازمان نظام پزشکی در دیدار با دکتر بهنام ثبوتی رئیس اداره کل آموزش مداوم وزارت بهداشت در خصوص یکسان سازی سیاست های آموزشی جامعه پزشکی با توجه به شرایط خاص کرونا و نیز برنامه ریزی برای دوران پسا کرونا؛ اعتبار بخشی برنامه های آموزشی ؛ هماهنگی در جهت یکسان سازی تقویم برنامه های آموزش مداوم در سراسر کشور و همچنین هماهنگی در خصوص راهکارهای ارتقاء کیفی آموزش مداوم جامعه پزشکی به بحث و گفت و گو پرداختند.

لازم به ذکر است در این جلسه؛ اخلاق حرفه‌ای پزشکی ، موضوعات جدید در فناوری پزشکی مانند هوش مصنوعی و نانو، به روز نمودن بسترهای سخت افزاری و نرم افزاری جهت اجرای برنامه های آموزشی و همچنین ارائه آخرین راهنماهای بالینی در زمینه پاندمی کرونا به عنوان اولویت های آموزشی جامعه پزشکی کشور برشمرده شد.

یکی از سوالاتی که به خصوص برای کادر درمان به دلیل عدم تامین به موقع و کافی اسپوتنیک پیش آمده، امکان تزریق آسترازنکا پس از دوز اول اسپوتنیک است و یا دریافت آسترازنکا بعنوان بوستر (دوز سوم) پس از دو دوز اسپوتنیک می‌باشد. لذا در اینجا به اطلاعات موجود در مورد استفاده ترکیبی از این دو واکسن می‌پردازیم. 

در مردادماه امسال سرمایه گذار اسپوتنیک (RDIF) اعلام نمود که در یک کارآزمایی بالینی از ترکیب اسپوتنیک در دوز اول با آسترازنکا در دوز دوم، ایمنی بخشی بهتری به دست آمد که با هیچ عارضه خاص و اضافه تری همراه نبود و ابتلای مجدد به کووید۱۹ نیز اتفاق نیفتاد. البته این پژوهش بر روی ۵۰ نفر و در کشور آذربایجان انجام شده بود. این مطالعه نشان داد که در ۱۰۰٪ شرکت کنندگان آنتی بادی بر علیه پروتیین S ویروس ساخته شد، لذا به دنبال آن کمیته اخلاق پزشکی وزارت بهداشت روسیه مجوز کارآزمایی استفاده از این دو واکسن را در ابعاد وسیع تر صادر نمود که نتایج قطعی آن تا پایان امسال انتشار خواهد یافت. پیش از این در کشورهای امارات، بلاروس و آرژانتین هم مجوز مصرف آسترازنکا پس از اسپوتنیک صادر شده بود.  

اکنون بحرین اسپوتنیک لایت (با ایمنی بخشی نزدیک به ۸۰٪) را برای افراد بالای ۱۸ سال به عنوان دوز سوم در کنار فایزر در کسانی که آن را پیشتر دریافت کردند، تجویز می‌کند. امارات نیز اخیرا اسپوتنیک لایت را به عنوان دوز استاندارد و یا بوستر تایید نمود. قابل ذکر است که اسپوتنیک لایت همان دوز اول اسپوتنیک استاندارد با وکتور آدنوویروس Ad26 است.

در خصوص تولید آنتی بادی‌های ضد وکتور و خطر کاهش ایمنی ناشی از واکسن به دلیل تخریب دوز دوم به دلیل آشنایی بدن با وکتور، باید گفت که ترکیب آسترازنکا و اسپوتنیک باعث می‌شود که وکتورهایی کاملا متفاوت معرفی شوند که می‌توانند از میزان پدیده anti-vector antibody بکاهند. در دوزهای استاندار اسپوتنیک آدنوویروس های متفاوتی استفاده شده (Ad26 در دوز اول و Ad5 در دوز دوم) و در آسترازنکا نیز از آدنوویروس شامپانزه استفاده شده که بدن انسان با آن آشنا نیست. 

پروفسور بودو پلاچر از مدیران انستیتو ویروس شناسی دانشگاه Mainz میگوید تولیدکنندگان معتبر واکسن‌های حاوی وکتور همانند آسترازنکا و اسپوتنیک در حال بررسی ترکیب این واکسن‌ها به دلایل مختلف از جمله افزایش ایمنی بخشی و مقابله با پدیده Anti-vector antibody (یا ایمنی ضد وکتور هستند) که حتی دولت بریتانیا نیز در آن سرمایه گذاری نموه که هدف آن‌ها استفاده بهینه از ذخائر واکسن در جهان است، البته دکتر متیو اسنِیپ ویرولوژیست دانشگاه آکسفورد که مدیر این پژوهش است، می‌گوید دانشگاه در این طرح بیشتر به کاهش اثر ایمنی ضد وکتور علاقمند است، بخصوص برای دوز سوم (بوستر). 

پروفسور ایان جونز از دانشگاه ردینگ نیز می‌گوید برخلاف ژن تراپی، در تولید واکسن از مقادیر جزیی وکتور استفاده می‌شود که این امر خود کاهنده پدیده ایمنی ضد وکتور است، به علاوه اینکه وکتورها قدرت تکثیر در داخل سلول را نداشته و لذا آنتی بادی ناشی از حضور آن‌ها در بدن و تحریک T-cellها بر علیه آن‌ها چندان قوی نیست.

نتیجه می‌گیریم هم به لحاظ تئوری و هم از نظر نتایج اولیه پژوهش‌ها و کارآزمایی‌های بالینی موجود، استفاده از آسترازنکا پس از اسپوتنیک، چه به عنوان دوز دوم و چه بوستر از نظر علمی و عملی توجیه دارد چون نه تنها ایمنی بخشی نسبتا بهتری در کارآزمایی‌ها داده، بلکه از اثر Anti-vector antibody نیز می‌کاهد چون وکتورهایی کاملا متفاوت در وضعیت ترکیب این دو واکسن به بدن معرفی می‌شود که بالاخص در آسترازنکا که از آدنوویروس نا آشنا شامپانزه استفاده می‌کند، این امر بارزتر است.  

دکتر حسن رودگری

دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

منابع:

-clinicaltrialsarena. com/news/astrazeneca-shot-sputnik-light

-thelancet. com/article/S0140-6736

-fzi.uni-maintz. de

-researchgate. net/39789968

-stx.ox.ac. uk/article/mathew-snape

-reuters. com/world/26.07.2021 & 06.010.2021

-rdif.ru

اخیرا مطالعات نشان داده که حداقل یک سوم بیماران مبتلا به کووید۱۹ در همه سنین و هر دو جنس دچار حداقل یک عارضه طولانی مدت کووید در ۶ ماه پس از بیماری می‌شوند.

بیشترین عوارض از نوع تنفسی، گوارشی، خستگی و کوفتگی، درد و اضطراب و افسردگی می‌باشد.

یک مطالعه توسط دانشگاه آکسفورد بر روی حدود ۲۷۰ هزار نفر که مبتلا به کووید۱۹ شده و نجات یافتند نشان داد که چگونه ۹ عارضه در مبتلایان به کووید۱۹ به نسبت آنفلوانزا از ماندگاری طولانی تری برخوردار بوده است و ۳۷٪ آن ها حداقل یکی از عوارض کووید۱۹ را ۳ تا ۶ ماه بعد از  بهبود کماکان با خود داشتند. هرچند این عوارض در آنفلوانزا هم دیده می‌شد اما در کووید۱۹ تا ۱/۵ برابر شیوع و ماندگاری بیشتری در طولانی مدت داشت. 

عوارض طولانی مدت در بیماران بستری شده و زنان شایع تر بوده است. در افراد مسن‌تر و مردان بیشتر عوارض تنفسی و اختلالات روانی از نوع شناختی (cognitive) و در جوان‌ترها و زنان بیشتر سردرد، علائم گوارشی و اضطراب و افسردگی شایع‌تر بود. 

در مجموع سمپتوم‌های زیر بعنوان عوارض طولانی کووید۱۹ در سایر مطالعات نیز گزارش شده است: 

خستگی و کوفتگی شدید (Fatigue)، تنگی نفس، درد و فشار قفسه سینه، اختلالات حافظه و تمرکز، اختلال خواب (Insomnia)، طپش قلب، سرگیجه، گزکز و مورمور در اندام و انگشتان، درد مفاصل، افسردگی و اضطراب، وزوز گوش، دردگوش، تهوع، اسهال، درد معده، کاهش اشتها، تب، سرفه، سردرد، دردگلو، اختلال و یا فقدان بویایی و راش های پوستی.

نتیجه می‌گیریم که پزشکان این موارد را به بیماران متذکر شوند و یا در صورت رجوع بیماران با چنین سمپتوم‌هایی حتما از سابقه کووید۱۹ و شدت آن بپرسند.

✍️دکتر حسن رودگری

دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

منابع: 

-ox.ac.uk/news

-nhs.uk/long-term-effects-of-coronavirus-long-covid

-cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/long-term-effects