دکتر سید علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی بیمارستان مسیح دانشوری می‌گوید: «پرسشی که بسیاری از مردم جامعه این روزها مطرح می‌کنند این است که زمانی که واکسن کرونا تزریق می‌کنیم، آیا ویروسی دفع می‌کنیم و احتمال انتقال ویروس ضعیف شده‌ای که از طریق واکسن وارد بدن می‌شود، به دیگران وجود دارد یا خیر؟ و آیا بعد از تزریق واکسن تست PCR مثبت می‌شود و باید خودمان را قرنطینه کنیم؟»

پاسخ تمام این سؤالات «نه» است.

با تزریق واکسن به کرونا مبتلا می‌شویم؟

او تأکید می‌کند که پاسخ تمام این سؤالات «نه» است. تاکنون همه واکسن‌های کرونایی که در دنیا مجوز گرفته‌اند، همگی ویروس‌های غیرفعال در آن‌ها استفاده شده است. این واکسن‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند. یک دسته از آنها واکسن‌های ژنومی یا mRNA هستند که شامل واکسن های «مادرنا» و «فایزر» است. دسته دیگر، واکسن های وکتوری هستند که شامل «آسترازنکا» و «جانسون اند جانسون» و نیز واکسن «اسپوتنیک» است که در ایران تزریق می‌شود.

ناجی تصریح می‌کند: «گروه دیگر، واکسن‌های غیرفعال شده هستند مانند «سینوفارم» و «سینووکس» و در آینده هم واکسن «برکت» هم جزء همین ها قرار می‌گیرند. گروه دیگر هم واکسن‌های پروتئینی هستند که تنها شامل واکسن «نوواوکس» می‌شود که مجوز گرفته و مردم اطمینان داشته باشند که هیچ کدام از این واکسن ها تولید ویروس نمی‌کنند و ویروسی وارد بدن آن ها نمی‌کند.

پس از تزریق واکسن قرنطینه شویم یا نه؟

به گفته او، تاکنون واکسنی مجوز نگرفته که ویروس زنده ضعیف شده داشته باشد؛ برخی محققان در دنیا در حال کار هستند اما هیچ گونه مجوزی دریافت نکرده‌اند. بنابراین، هیچ کدام از واکسن های تزریق شده، در بدن ویروسی تولید نمی‌کنند.

بنابراین، دیگران را هم آلوده نمی‌کنند و افراد بعد از تزریق واکسن احتیاجی به قرنطینه کردن خودشان ندارند و در برابر مواجهه با دیگران نیاز به مراقبت ندارند اما در حالت کلی باید از خودشان مراقبت کنند.
رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی مسیح اشاره می کند که افراد بعد از تزریق واکسن ممکن است دچار علائمی نظیر تب و بدن درد شوند که کاملا طبیعی است و مربوط به عوارض بعد از تزریق واکسن می‌شود و جای نگرانی نیست. بهتر است برای کاهش این علائم، استراحت کنند.

افراد برای کاهش درد و تب مجاز به مصرف مسکن هستند؟

ناجی اظهار می کند که افراد واکسینه شده‌ای که پس از تزریق دچار تب یا بدن درد می‌شوند ممنوعیت خاصی برای مصرف مسکن ندارند اما توصیه می‌کنیم از مسکن‌هایی استفاده کنند که در کار سیستم ایمنی تداخلی ایجاد نکند. بنابراین بهترین مسکن‌هایی که می توانند برای کاهش این علائم استفاده کنند، استامینوفن هستند و بهتر است مسکن‌های دیگر مصرف نکنند.

آیا افراد واکسینه شده ناقل ویروس هستند؟

این دکترای ویروس شناسی پزشکی تأکید می‌کند که عملکرد واکسن در جلوگیری از ایجاد بیماری‌های متوسط، خطرناک، شدید و بستری شدن و مرگ است. به همین دلیل است کسانی که واکسن تزریق می‌کنند، ممکن است با ویروس برخورد داشته باشند و عفونت در بدن آنها به وجود بیاید اما بیماری علامت داری را نشان ندهند. بنابراین، تعداد محدودی از آنها ممکن است علائم بسیار کمی را نشان دهند.

او خاطرنشان می‌کند: «افرادی هم که واکسن تزریق می‌کنند ممکن است مبتلا به عفونت ویروس کرونا شوند و ویروس را دفع کنند. بنابراین، توصیه می کنیم تا زمانی که تا زمانی که مقدار مناسب پوشش واکسیناسیون در جوامع صورت نگیرد، آزادسازی جامعه نباید به سرعت انجام شود چرا که ممکن است افراد بعد از انتشار ویروس، آن را به افراد حساس و در معرض خطر منتقل کنند. بنابراین، آزادسازی جامعه شامل ماسک زدن و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی را بعد از ایجاد پوشش بالای واکسیناسیون در جامعه اجرایی خواهیم کرد. افرادی هم که واکسن تزریق کرده اند باید مراقب باشند که بیماری را به دیگران منتقل نکنند. ایمنی جمعی طبق محاسبات زمانی شکل می گیرد که بین ۷۰ تا ۷۵ درصد جامعه واکسینه شده باشند.»

افراد واکسینه شده در خانواده چه نکاتی را باید رعایت کنند؟

ناجی می‌گوید: «وظیفه افرادی که واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند در قرار گرفتن در کنار اعضای خانواده هیچ فرقی با زمان قبل از تزریق واکسن نمی‌کند و به همان اندازه‌ای که افراد بدون تزریق واکسن رعایت می‌کنند، افرادی هم که تزریق داشته‌اند، باید رعایت کنند. معمولا اعضای خانواده در کنار یکدیگر و در محیط خانه نیازی به استفاده از ماسک ندارند اما وقتی از خانه خارج می‌شوند، باید تمام اصول مراقبتی را رعایت کنند و با مشاهده علائم، خودشان را قرنطینه کنند و با مراجعه به پزشک، درمان های لازم را دریافت کنند.»

او می‌گوید: «اگر افرادی که همگی واکسینه شده‌اند با هم رفت و آمد می‌کنند، لزومی به رعایت اصول و استفاده از ماسک ندارند چرا که همه آنها واکسینه شده‌اند و خطری از نظر انتقال ویرسو به هم ندارند. اما این امر برای دیگران که واکسن تزریق نکرده‌اند، می‌تواند خطرناک باشد.»

تا چه زمانی در ایران واکسیناسیون کامل انجام می‌شود؟

ناجی می‌گوید: «پیش بینی این امر بسیار دشوار است اما با توجه به تحولات اخیر که وزیر بهداشت اعلام کرده‌اند در تولید واکسن‌های داخلی ایجاد شده و تولید آنها با سرعت در حال پیشروی است و از طرفی مقدار پیش خرید واکسن «اسپوتنیک» که انجام شده و قرار است با فاصله زمانی ۷، ۸ ماهه به مقدار ۶۰ میلیون دوز خریداری کنند، به نظر می‌رسد که تا انتهای سال واکسیناسیون را انجام دهیم اما صحبت‌ها این است که تا آذر ماه واکسیناسیون کامل انجام شود اما یک زمان احتمالی را باید برای آن در نظر گرفت.»

دوز دوم واکسن چقدر اهمیت دارد؟

رئیس بخش ویروس شناسی بیمارستان مسیح در ادامه گفت و گو با سیناپرس این گونه تشریح می‌کند که واکسن‌ها شکل‌های مختلفی دارند و دستورالعمل های متفاوتی هم دارند. برخی از واکسن‌های کرونا یک دوزی هستند مانند واکسن «جانسون اند جانسون» و برخی دو دوزی و برخی هم حتی سه دوزی یا حتی تزریقی اشتنشاقی هستند. این ها براساس کارآزمایی بالینی ای که انجام می‌دهند، فاصله و غلظت مناسب واکسن را مشخص کرده و در قالب دستورالعمل عنوان می‌کنند.

او همچنین ادامه می‌دهد: «به همین دلیل، واکسن‌های دو دوزی هم ممکن است عددهای متفاوتی از زمان تزریق دوز دوم آنها بشنویم. به عنوان مثال، برخی واکسن های کشته شده به فاصله دو هفته از دوز اول تزریق می‌شوند. بعضی واکسن وکتوری ۲۰ تا ۲۸ روز بعد دوز دوم آن تزریق می شود.»

ناجی در توضیح دوز دوم واکسن تأکید می‌کند که نقش دوز دوم واکسن کرونا، نقش تقویتی دارد و با تزریق واکسن در دوز اول، سیستم ایمنی بدن تحریک می شود اما به مقدار مناسبی نیست که ایمنی کامل ایجاد کند. بنابراین، برای این که ایمنی مناسبی ایجاد شود، با فاصله زمانی مشخص، دوز دوم هم تزریق می‌شود تا تحریک سیستم ایمنی بدن به حداکثر خودش برسد.

او در ادامه به سیناپرس می‌گوید: »فاصله‌ای که بین دوز اول و دوم واکسن مطرح می‌شود، بیشتر از آن که به ایجاد کارایی واسکن مربوط باشد، به کمبود منابع واکسن مرتبط می‌شود تا بتوانند در یک مقطع زمانی پوشش بیشتری از دوز واکسن را در جامعه داشته باشند به همین دلیل، فاصله واکسن را زیاد کرده اند تا بتوانند از این موقعیت استفاده کنند. در نتیجه، کارآیی واکسن با فاصله زیاد بین دو دوز واکسن تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد.»

آیا افرادی که در دوران ابتلا به کرونا قرار دارند می‌توانند واکسن تزریق کنند؟

ناجی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «خیر. افراد مبتلا به کرونا در زمانی که مبتلا هستند نباید اقدام به تزریق واکسن کنند و باید منتظر بمانند تا بعد از بهبودی کامل و اتمام دوره بیماری، واکسن را تزریق کنند و در هیچ منبعی فاصله ای بین بهبودی تا تزریق کرونا اشاره نشده است.»

او تأکید می‌کند: «ممکن است گاهی فاصله زمانی بین یک تا سه ماه برای افراد بهبود یافته برای تزریق واکسن اعلام شود که این فاصله بیشتر به این دلیل ذکر شده که دنیا با کمبود واکسن مواجه است و اولویت با افرادی است که تاکنون مبتلا به کرونا نشده و حساس هستند.»

در تاریخ ۴ اردیبهشت BMJ نتایج بسیار جالبی از واکسیناسیون در انگلستان که آغازگر این امر در جهان بود را انتشار داد که از افت ۶۵٪ در بروز موارد جدید کووید۱۹ با همان تزریق دوز اول خبر می‌دهد.

این تحقیق که توسط دانشگاه آکسفورد صورت پذیرفته و بصورت کوهورت کماکان در جریان است، با بررسی تدریجا مواردی محدودی از نتایج دوز دوم را که خبر از افت ۷۰٪ در تعداد بیماران جدید است لحاظ می‌کند، هرچند دریافت‌کنندگان دوز دوم هنوز کم هستند و این رقم بزودی بالاتر خواهد رفت.

این تحقیق نشان داد که میزان ایمنی بخشی در بین بالا و زیر ۷۵ سال تقریبا مشابه بوده و ضمنا بین آسترازنکا و فایزر از نظر ایمنی بخشی برای همه سنین نهایتا فرق چندانی نبوده است.

تمامی دریافت‌کنندگان واکسن، سطحی از ایمنی را بروز دادند هرچند ۵٪ از آنها سطح پایینی از ایمنی نشان دادند که باید منتظر نتایج دوز دوم بر آنها بود.

این مطالعه نشان داد که ۲۱ روز پس از تزریق دوز اول آسترازنکا و فایزر، میزان بروز ابتلای جدید در سطح اجتماع با سقوط ۶۵٪ همراه بوده است. البته ۷۲٪ در تعداد انواع علامت دار و ۵۷٪ نیز در انواع بدون علامت کاهش ابتلا گزارش شد که این آمار با تنها تزریق یک دوز یعنی نویدبخش بودن واکسن در مهار اپیدمی کووید۱۹.

نکته امیدبخش دیگر اثر خوب هر دو واکسن بر روی سوش انگلیسی (B.1.1.7) است.

پروفسور کوئن پاوولز محقق ارشد دانشگاه اکسفورد می‌گوید: حفاظت ناشی از تنها یک دوز از واکسن‌ها بر علیه کووید۱۹ نشان می‌دهد که بهتر است فاصله بین دو دوز را به ۱۲ هفته افزایش دهیم تا پوشش اولیه حداکثری را از واکسیناسیون به دست آورده و میزان بستری و فوت را کم کنیم. وی افزود درصد پایین تر موفقیت بر علیه نوع بدون علامت (۵۷٪) در مقایسه با علامت‌دار (۷۲٪) شاید هشداری است برای در نظر داشتن احتمال بیماری مجدد در افراد واکسینه شده و همچنین احتمال سرایت بیماری از واکسینه شده‌هایی که مجددا مبتلا شدند (عمدتا بدون علامت) به سایرین، هرچند این امر ناشایع باشد.

درهمین راستا مطالعات مشابه دیگری نیز منتشر شده که بر روی تغییرات سطح آنتی‌بادی پس از تزریق دوز اول آسترازنکا و فایزر بود، البته تعدادی هم که دوز دوم را بین ۲۱ تا ۴۲ روز دریافت کردند در کنار آن لحاظ گردیدند. حجم نمونه این مطالعه ۴۵۹۶۵ نفر بوده است و نشان داد در بین کسانی که قبلا مبتلا به کووید۱۹ نشده بودند، پس از دوز اول پاسخ ایمنی ناشی از واکسن کمتر بوده، بخصوص در افراد مسن‌تر (اخصاً در بالای ۶۰ سال) کمتر بود.

البته تزریق دو دوز فایزر سطح آنتی‌بادی بالایی در تمام سنین ایجاد نمود بخصوص در افراد مسن که تقریبا مشابه سطح آنتی‌بادی پس از دوز اول در افراد با سابقه ابتلای به بیماری کووید۱۹ بود.

افزایش سطح افزایش آنتی بادی پس از دوز اول در فایزر سریعتر و بالاتر از آسترازنکا بود، هرچند در ادامه افت سطح آنتی بادی ها پس از تزریق اول در فایزر سریعتر از آسترازنکا بود و نهایتا هر دو به یک سطح می‌رسیدند (بخصوص در افراد مسن‌تر).

نکته مهم دیگر اینکه هرچند سطح پاسخ آنتی‌بادی‌ها به درجاتی در گروه های مختلف مردم متفاوت بود اما کسی نبود که اصلا پاسخ ایمنی نداده باشد.

پروفسور سارا واکر، اپیدمیولوژیست ارشد دانشگاه اکسفورد می‌گوید: ما هنوز دقیقا نمی‌دانیم چه حجمی از پاسخ آنتی‌بادی و برای چه مدت لازم داریم تا مردم در مقابل کووید۱۹ برای زمان طولانی long-term ایمن بشوند، اما در طول سالی که در پیش است اطلاعات حاصل از این تحقیق بزرگ ما را راهنمایی خواهد کرد.

نتیجه می‌گیرم ظاهرا واکسیناسیون تنها راه برگشت سریعتر به زندگی نرمال است لذا کشورهایی که واکسیناسیون کندتری دارند منتظر معجزه نباشند و بجای آن سبدی از واکسن‌های معتبر که تحقیقات گسترده توسط مراکز معتبر در جهان بر روی آنها انجام می‌شود، برای مردمشان مهیا کنند. نتیجه بعدی اینکه فایزر و آسترازنکا تقریبا با هم برابرند هرچند ما در ایران فقط به یکی از آنها دسترسی داریم، لذا ضمن آگاهی از عوارض احتمالی همه واکسن‌ها باید بدون وقفه در تصمیم‌گیری با تزریق واکسنی که در دسترس است برای ایمن‌سازی خود و عزیزان تعلل نکنیم.

امیدواریم اکنون که ایران واکسیناسیون را هرچند به کندی آغاز نموده، اما نهادهای مسئول تحقیقات و مطالعات و کوهورت‌های پرسپکتیو و رتروسپکتیو بر روی میزان اثر و یا عوارض واکسن‌ها را آغاز نموده باشند و ما تنها تزریق‌کننده صرف نباشیم و بتوانیم بر اساس دیتای محلی خود تصمیمات بعد را اتخاذ نماییم.

دکتر حسن رودگری
دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

منابع:
-BMJ 2021; 473:n1068
-MedRxiv 23.04.2021, Jia Wei et al.
-MedRxiv 23.04.2021, Emma Pritchard et al

برای دریافت دستورالعمل تزریق واکسن کووید در بیماران با سابقه مصرف داروهای ایمونوساپرسیو و سابقه حساسیت دارویی، بعد از ابتلا به کرونا اینجا کلیک کنید.

بسیار پیش آمده که افراد پس از دریافت واکسن کرونا به دنبال بروز عوارضی تب، بدن درد و سردرد می‌باشند تا از عملکرد موثر سیستم ایمنی خود در ایجاد حفاظت علیه ویروس مطمئن شوند!

سیستم ایمنی بدن با دو مکانیسم متفاوت در برابر هرگونه ماده ی خارجی از جمله واکسن عمل می‌کند:
۱- سیستم ایمنی ذاتی (نوتروفیل‌ها و ماکروفاژها) که بلافاصله وارد میدان می‌شود.
۲- سیستم ایمنی اکتسابی که روزها تا هفته‌ها طول می‌کشد تا علیه ماده خارجی فعال شود.

عوارضی که بلافاصله پس از تزریق پیدا می‌شوند حاصل عملکرد سیستم ایمنی ذاتی بوده که فرد به فرد متفاوت است. این در حالی‌ست که ایمنی طولانی‌مدت به دنبال فعالیت سیستم ایمنی اکتسابی و لنفوسیت‌ها است و بنابراین مستقل از میزان بروز عوارض در‌‌ روز پس از تزریق می‌باشد.

رسانه دانش ردا

منبع

این مستند توسط معاونت بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در فروردین ۱۴۰۰ منتشر شده است. جهت دریافت فایل pdf اینجا کلیک کنید.

۱. در بیماران مبتلا به کووید ۱۹: توصیه به عدم مصرف هیدروکسی کلوروکین می‌شود.

۲. در بیماران مبتلا به کووید ۱۹ بستری در بیمارستان: توصیه به عدم مصرف ترکیب هیدروکسی‌کلروکین و آزیترومایسین می‌شود.

۳. در بیماران مبتلا به کووید ۱۹ بستری در بیمارستان: توصیه به عدم تجویز Lopinavir/Ritonavir (Kaletra) می‌شود.

۴. در بیماران بستری critically ill (بیمارانی که نیاز به ونتیلاسیون مکانیکی یا ECMO دارند یا دچار سپسیس، نارسایی ارگان‌ها و ARDS شده‌اند): دگزامتازون با دوز ۶ میلی‌گرم در روز، به مدت ۱۰ روز یا تا زمان ترخیص توصیه می‌شود. در صورت عدم دسترسی به دگزامتازون، متیل پردنیزولون با دوز معادل ۳۲ میلی‌گرم در روز و پردنیزولون با دوز معادل ۴۰ میلی‌گرم در روز توصیه می‌شود.

۵. بیماران بستری severe اما non critical (اشباع اکسیژن خون شریانی زیر ۹۴% که بیمارانی که اکسیژن تکمیلی مصرف می‌کنند را نیز شامل می‌شود): توصیه به تجویز دگزامتازون می‌شود.

۶. بیماران بستری non severe بدون هیپوکسمی که به اکسیژن نیاز ندارند: توصیه به عدم استفاده از گلوکوکورتیکوییدها می‌شود.

۷. بیماران progressive severe یا critical بستری در بیمارستان که مارکرهای افزایش یافته سیستمیک دارند: توصیه به اضافه کردن Tocilizumab، به درمان‌های رایج دارد.

۸. در بیماران بستری در بیمارستان: توصیه به پلاسما درمانی فقط در کارآزمایی بالینی شده است.

۹. بیماران Severe بستری در بیمارستان: توصیه به استفاده از Remdesivir نسبت به عدم استفاده از آنتی وایرال‌ها می‌شود.

۱۰. بیماران در حال مصرف اکسیژن که ونتیله نیستند و نیاز به ECMO ندارند: توصیه به درمان ۵ روزه با Remdesivir شده است. در بیماران ونتیله و تحت درمان با ECMO، طول دوره درمان ۱۰ روزه است.

۱۱. بیماران بستری در بیمارستان با اشباع اکسیژن بالای ۹۴% که به اکسیژن تکمیلی نیاز ندارند: توصیه به عدم استفاده ازRemdesivir به صورت روتین شده است.

12. بیماران Severe بستری در بیمارستان: فاموتیدین برای درمان کووید ۱۹، خارج از کارآزمایی بالینی توصیه نمی‌شود.

۱۳. بیماران سرپایی mild to moderate که در ریسک پیشرفت بیماری، به سمت Severe هستند: Bamlanivimab/Etesevimab توصیه شده است.

۱۴. بیماران Severe بستری در بیمارستان: منوتراپی با ‌Bamlanivimab توصیه نشده است.

۱۵. بیماران Severe بستری در بیمارستان که به علت کنترااندیکاسیون نمی‌توانند کورتیکواسترویید دریافت کنند: توصیه به مصرف ‌Baricitinib با Remdesivir به جای Remdesivir، به تنهایی شده است.

۱۶. بیماران بستری در بیمارستان: توصیه به استفاده از Barticinib با Remdesivir به همراه کورتیکواستروییدها، فقط در کارآزمایی بالینی شده است.

۱۷. بیماران Severe بستری در بیمارستان: توصیه به عدم استفاده از Ivermectin خارج از کارآزمایی بالینی شده است.

۱۸. بیماران سرپایی: توصیه بر عدم استفاده از Ivermectin، خارج از کارآزمایی بالینی شده است.

منبع

جهت دانلود گایدلاین Therapeutics and COVID-19 سازمان بهداشت جهانی، نسخه ۱۱ فروردین ۱۴۰۰ روی لینک زیر کلیک بفرمایید. توجه کنید که این گایدلاین در آینده نیز تکمیل خواهد شد (living guideline)

دانلود فایل گایدلاین (پی دی اف)

مطالعات حیوانی در موش و خوک نشان داده است که واکسن جدید آکسفورد به‌نام RBD-SpyVLP پاسخ آنتی‌بادی قوی علیه ویروس SARS-CoV-2 تولید می‌کند. این واکسن بخش‌هایی از پروتئین spike ویروس به‌نام receptor binding domain یا RBD را در خود دارد. RBD به یک ماده شبیه ویروس متصل است که هیچ ماده ژنتیکی ندارد. نشان داده شده که این روش نسبت به RBD تنها، موجب پاسخ آنتی‌بادی قوی‌تری می‌شود.

همچنین دوزهای گوناگون با هم تفاوتی از لحاظ پاسخ ایمنی نداشتند. بدین معنا دوزهای کم این واکسن می‌تواند پاسخ مناسبی را در بدن ایجاد کند. این واکسن در دمای اتاق هم پایدار می‌ماند و قابلیت فریز هم دارد.

رسانه دانش ردا

UKRI

در یک مطالعه، نمونه خون افرادی که به کووید۱۹ مبتلا بودند، مورد بررسی قرار گرفت تا ارتباط بین سطح آنتی‌بادی علیه SARS-CoV-2، با مشخصات بالینی و خصوصیات دموگرافیک مشخص شود. بررسی‌ها نشان داد که در ۹۸٪ موارد (۱۱۳ نمونه)، تا ۵ هفته پس از شروع علائم، آنتی‌بادی علیه SARS-CoV-2 در خون وجود داشت. در ۷۹ مورد نیز تا ۳ ماه پس از شروع علائم، سطح آنتی‌بادی خون پایین نیامده بود.

عوامل زیر با سطح بالاتر آنتی‌بادی علیه SARS-CoV-2 در ارتباط بودند:
- بیماری شدیدتر
- سن بالاتر
- جنسیت مرد
- چاقی
- نمره بالاتر Charlson Comorbidity Index
- علائم شدیدتر بیماری شامل تب، درد شکمی، اسهال و کم‌شدن اشتها

رسانه دانش ردا

MedRxiv

در مطالعه‌ای که در نشریه «Thorax» منتشر شد، محققان دریافتند که سیگارکشیدن با افزایش علائم کرونا همراه است و احتمال بستری‌شدن مصرف‌کنندگان سیگار، پس از ابتلا به کرونا، بیش‌تر است.

پژوهشگران داده‌های سلامت شرکت‌کنندگان را در اپلیکیشن «ZOE COVID Symptom Study App» بررسی کردند. ۱۱٪ شرکت‌کنندگان سیگار می‌کشیدند و ۱۴٪ از آن‌ها سه علامت یکسان از کووید۱۹، یعنی تب، سرفه مداوم و تنگی نفس را داشتند.

احتمال اینکه فردی که سیگار می‌کشد، بیش‌تر از ده علامت از بیماری را داشته‌باشد، ۵۰٪ و احتمال اینکه بالای پنج علامت داشته‌باشد، ۲۹٪ بیش‌تر بود. شدت بیماری نیز با افزایش علائم رابطه مستقیم داشت. علاوه بر این، احتمال اینکه فرد پس از ابتلا به کرونا بستری شود، در مصرف‌کنندگان سیگار، دو برابر بیش‌تر بود.

رسانه دانش ردا