سامانه آموزش آنلاین معاونت آموزشی سازمان نظام پزشکی جمهوری اسلامی ایران

آخـریــن مطالب «مقالات عمومی»

راهنمای عزاداری فوت شدگان و مراسم خاکسپاری (انجمن پزشکی اجتماعی ایران)

راهنمای عزاداری فوت شدگان و مراسم خاکسپاری (انجمن پزشکی اجتماعی ایران)

اگـر چـه بزرگداشـت درگذشـتگان و تسـلیت گویـی بـه بازمانـدگان، بخشـي از مراسـم آیینی و مذهبی و فرهنگ غني ایرانیان اسـت، با توجه بـه شـیوع بیمـاری کوروناویـروس جدیـد (19-COVID) و احتمال انتقال ایـن بیمـاری در تجمعـات و بـه منظـور پیشـگیری از مخاطـرات جبـرانناپذیـر، مـوارد ذیـل بر اسـاس شـواهد معتبـر توصیه می شـود:

۱- در صورتي که درگذشـت فرد متوفي به دلیل ابتلا به کوروناویروس جدیـد یـا بیماري هاي عفوني دیگر بوده، باید براي خاکسـپاري ایشـان، تمهیـدات خاصـي در نظـر گرفته شـود. بدیهي اسـت که ایـن تمهیدات براي حفظ سـلامتي بازماندگان و سـایر مردم ضروري است و مسئولیت همگاني ایجاب مي کند که توصیه هاي کارکنان بهداشتي در این زمینه به‌دقت رعایت گردد.

٢- در شـرایط اپیدمـی، احتمـال آلـوده بـودن هـر فرد، حتی بـه صورت بـدون علامـت بـه ایـن بیمـاری وجـود دارد؛ اگـر چـه ممكن اسـت که متوفـی بـه‌علـت دیگری فوت شـده باشـد ولي احتمـال ابتـلاي همزمان ایشـان بـه بیمـاری 19-COVID منتفي نیسـت. این احتمال در کسـانی که سـابقه بسـتری در بیمارسـتان داشـته و یا در مراکز درمانی فوت شده‌اند، مـی توانـد بیشـتر باشـد. بنابرایـن احتمـال انتقال بیمـاری از هر فـرد فوت شـده مـی توانـد وجود داشـته باشـد و بایـد در برخـورد با جسـد متوفی، ایـن نكتـه در نظر گرفته شـود.

٣- از سـوي دیگـر، احتمـال انتقـال از افـراد حاضـر در تجمعـات وجود دارد و بایـد حتـی المقـدور از قـرار گرفتن در تجمعات مربوطـه و ایجاد تراکـم خـودداری کـرد. بهتر اسـت در ایـن دوره خاص، تسـلیت گویي هـا عمدتا به شـكل تلفنـي یا از طریق اینترنت و شـبكه هـاي اجتماعي و غیرحضوري باشـد. بدون شـك، مردم فهیم ما و خانواده درگذشـتگان، شـرایط ویـژه حاضر را درك مي کنند و حاضر نیسـتند سـلامت کسـي بـراي تسـلیت گویي به ایشـان به خطـر بیفتد.

٤- افـراد دارای سـابقه بیمـاری های زمینه اي قلبی عروقی، بانـوان باردار و افـراد داری فشـار خـون بـالا، سـكته قلبی، سـكته مغزی، بیمـاری های ریـوی، دیابـت و بیمـاری های کلیوی، افـرادی که داروهای سـرکوبگر سیسـتم ایمنـی مصرف مـی کنند و مبتلایـان به بدخیمی ها (سـرطان ها) در معـرض خطـر بالاتري براي ابتلا به کوروناویـروس جدید و عوارض شـدید آن هسـتند و بـه آنهـا و نیـز افـراد سـالخورده (مسـن) بـه شـدت توصیـه مـي گردد از شـرکت در چنین مراسـمي خـودداري کنند.

٥- افـرادی کـه دارای هـر یك از علائم تب، سـرفه، آب ریزش از بینی، گلـودرد و یا تنگی نفس هسـتند نباید در مراسـم حضـور یابد. همچنین، کلیـه افـرادی کـه در طـی ۱٤ روز گذشـته بـا چنیـن افراد علامـت داري تمـاس داشـته و یـا از ایشـان مراقبت کـرده‌انـد، نباید در مراسـم حضور یابند.

٦- طـول مراسـم بایـد بـه حداقـل ممكـن کاهـش یابـد و از خـوردن و آشامیدن و پذیرایی به هر شكل در کل مراسم باید ممانعت به‌عمل آید. دسـت دادن، روبوسـی و بغل کردن جهت عرض تسـلیت و تسلی خاطر و همدردی مي تواند براي هر دو طرف خطرناك باشـد و کسـي انتظار چنین رفتاري را در شـرایط فعلي ندارد.

٧- حداقـل فاصلـه بیـن افـراد حاضر در مراسـم بـا یكدیگر بایـد در حد یک و نیم متـر در نظـر گرفته شـود.

٨- به‌منظور تشـییع و انتقال جسـد متوفی، منحصرا جوانان بدون سـابقه بیماری خاص در گذشـته و بدون علامت، با اسـتفاده از پوشـش کامل، شـامل حداقل ماسـك و دسـتكش و ترجیحاً گان و شـیلد، انتقال جسـد متوفـی را انجام دهند.

٩- از لمـس کفـن و هـر گونـه تمـاس بـا تابـوت، برانـكارد و پارچـه و وسـایلی که روی جسـد قرار داشـته اسـت، ماننـد گل و ترمه خـودداري گردد. در مراسـم تلقین پس از انتقال جسـد به‌مقبره توسـط افراد دارای وسـایل محافظـت شـخصی، یك نفـر با پوشـش محافظتـی کامل کفن را بـاز کـرده و ضـرورت هاي شـرعي را بـا رعایت احتیـاط و در حداقل زمـان بـه انجام برسـاند. پوشـش مقبره با لحد هر چه سـریعتر انجام شـود تـا زمـان تجمـع در محـل، جهـت عـزاداری بـه‌حـد اقـل ممكن برسـد. تمامـی افـراد پـس از خروج دسـتكش ها، دسـت هـا را بـا آب و صابون حداقـل ٢۰ ثانیه بشـویند.

۱۰- از افتـادن بـر روی مـزار پـس از پـر کـردن مـزار بـا خاك و دسـت زدن بـه اشـیاء باقیمانـده اجتناب شـود.

۱۱- محلـول هـای ضـد عفونـی کننده دسـت ها بـا پایه الكل و ماسـك جهـت تمامـی افـراد در طـول مراسـم در دسـترس باشـد و جـدي تـر از همیشـه، از دسـت زدن بـه صـورت، بینـی، چشـم هـا و دهـان در طـول مراسـم مطلقـا اجتناب شـود.لباس ها پس از مراسـم و بـه محض حضور در منـزل بـا رعایـت عدم تماس بـا مخاط به طور کامل خارج شـده و در سـبد جداگانـه جهـت شستشـو در اولین زمـان قرار داده شـوند.

۱٢- توصیـه مـي شـود هـر گونـه مراسـم دعـا و عـزاداری بـه صـورت انفرادی و در منزل انجام شود و از تجمعات حتی المقدور اجتناب شود.

۱٣- توصیـه مـي شـود مراسـم صـرف غـذا و دیگـر نـذورات بـه زمـان دیگری که شـرایط اپیدمي مرتفع گردیده، موکول شـود و یا هزینه های آن به شكل دیگری در موارد عام المنفعه صرف شود.

دانلود (PDF) دستورالعمل
دانلود پوستر

ادامه مطلب

بیمار شده‌ام؛ مسئولیت اجتماعی من چیست؟

بیمار شده‌ام؛ مسئولیت اجتماعی من چیست؟

داستان یک تقابل

دوستی دارم که حدود ۲ هفته قبل در مکانی بوده که در مواجهه با چند بیمار مبتلا به کرونا قرار گرفته است. اتفاقاً چند روزی هم هست که مرتب سرفه میکند، اما سایر علائم کرونا را ندارد. خودش تقریباً اطمینان دارد که بیمار نیست، ولی مرتب در محل کار همکارانش به او اعتراض میکنند و مدام با عباراتی مانند اینها روبروست:

- چرا امروز سر کار آمدی؟

- لطفاً فاصلهات رو با ما رعایت کن

- تو اصلاً به فکر سلامت ما نیستی؟

- این کار شما خودخواهی است

- تو را به خدا موقع سرفه کردن جلوی دهانت رو بپوشان،

- و...

شاکی بود؛ شاکی از بیمعرفتی دوستان و همکاران و اینکه چطور به خاطر این کرونای لعنتی مورد بیمهری همکارانش قرار گرفته.

وقتی پیش من آمد، همان ابتدا شروع به شکوه و شکایت کرد و درعینحال سرفه نیز داشت!

میگفت "من که دارم رعایت میکنم. ماسک زدم، علائم دیگر را هم که ندارم. این یک سرماخوردگی ساده است. چرا مردم اینقدر خودخواه شدهاند...؟"

این واکنش دوستم برایم جالب و درعینحال عجیب بود. همه این صحبتها را به خودش میگرفت. طوری واکنش نشان میداد که انگار به او گفتهاند: "تو خودت کرونایی!"

آن روی سکه

این روزها بخش زیادی از ذهنمان مشغول کرونا و حواشی آن است...

"مواظب باشیم به جایی دست نزنیم، زودبهزود دستها رو بشوییم و ضدعفونی کنیم، ماسک بزنیم، حواسمان باشد دستمان به صورتمان نخورد و هزاران موضوع ریزودرشت دیگر که تا همین یک ماه پیش اصلاً جایی در مشغلههای روزمره ما نداشتند.

حالا در نظر بگیرید با این حجم فشار روانی، همکاری هم داشته باشیم که بیاید مدام در گوشمان سرفه کند!

طبیعی است که آدم از کوره در میرود، طبیعی است که از او انتظار داشته باشیم مراعات حال و سلامت سایرین را بکند.

مسئولیت اجتماعی، از حرف تا عمل

در تعریف، مسئولیت اجتماعی، نسبت علاقهمندی هر شخص به اتفاقات جامعه و مشارکت فعال او برای حل مشکلات عمومی است. همه ما در برابر سلامت خود و جامعهمان مسئولیم؛ و این مسئولیت، پایه و اساس اعتماد ما به یکدیگر برای شکل دادن به جامعهای همرنگ و هم سو است.

فرقی نمیکند که سالم هستیم یا بیمار، ناقل هستیم یا مبتلا، در هر وضعیتی، وظیفهای متناسب با آن شرایط در برابر اطرافیان داریم.

مثال دوست من، مثال نیست. واقعیت است. برای هر یک از ما میتواند اتفاق بیافتد. پس فراموش نکنیم اگر در این وضع قرار گرفتیم، بدانیم که مسئولیت اجتماعی ما ایجاب میکند، علاوه بر خودمان مراقب دیگران هم باشیم.

چگونه؟ 

همزمان که برای بهبود خود تلاش میکنیم، مسئول حفظ سلامت اطرافیان نیز هستیم:

- رعایت نکات خودمراقبتی توصیه شده و مطالب و دوره‌های آموزشی سایت Corona.ir

- با انداختن دستکش و ماسکهای استفاده شده در سطل زباله و عدم رها کردن آنها در کوچه و خیابان

- ماندن در خانه تا زمان بهبودی سرماخوردگی

- عدم گوش دادن به شایعه و اخبار کذب و عدم نقل یا نشر کلیپ‌ها و فایل‌های بدون منبع موثق

- درصورت لزوم استفاده از خدمات مشاوره تلفنی و خطوط تلفنی که در زیر آمده اند:

دکتر شهرام ثبوتی‌پور

ویراستار: مینا نظری کمال
مدرس و پژوهشگر روانشناسی بحران

 

 

ادامه مطلب

چگونه بر استرس ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا غلبه کنیم؟

چگونه بر استرس ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا غلبه کنیم؟

وقتی که ما اخبار همه گیری یک بیماری عفونی همچون کرونا را می شنویم، می خوانیم یا می بینیم ممکن است مضطرب بشویم و نشانه های استرس را داشته باشیم.

استرس در هر فردی طبیعی است و در افراد در معرض خطر و نزدیکان آنها بیشتر دیده می شود در زمان همه گیری یک بیماری عفونی لازم است که هم به سلامت جسمی و هم به سلامت روانی خودمان دقت داشته باشیم و بدانیم چه موقع از دیگران کمک بگیریم.

باید بدانیم که نشانه های استرس مجموعه ای از پاسخ های رفتاری، فیزیکی، هیجانی و شناختی هستند که همگی از شاخصه های اضطراب و استرس می باشند.

 

نشانه‌های‌ استرس

اول: نشانه‌های رفتاری

- افزایش یا کاهش سطح انرژی و فعالیت

- افزایش مصرف سیگار یا موارد مشابه آن

- افزایش تحریک پذیری به شکل زود عصابی شدن و جر و بحث کردن زیادی

- مشکل در خوابیدن و استراحت کردن

- گریه کردن زیاد

- اضطراب بیش از حد

- تمایل به تنها ماندن

- برای هر چیزی دیگران را سرزنش کردن

- مشکل در برقرای ارتباط و گوش دادن به حرف دیگران

- مشکل در کمک کردن یا کمک گرفتن از دیگران

- خوشحال و شاد نبودن

 

دوم: نشانه‌های جسمی

- دل درد یا اسهال

- سردرد و درد جاهای دیگر بدن

- کاهش اشتها یا خوردن بیش از حد

- تعریق زیاد یا احساس لرز

- لرزش دست یا پرش عضلات

- زود ترسیدن از هر چیزی

 

سوم: نشانه های هیجان

- مضطرب بودن یا ترسیدن بیش از حد

- احساس افسردگی

- احساس گناه

- احساس عصبانیت

- احساس قهرمان بودن، سرخوشی یا شکست ناپذیری

- بی توجهی به همه چیز

- احساس غمگینی بیش از حد

 

چهارم: نشانه های شناختی

مشکل در به یاد آوردن چیزها و کارها

- احساس گیجی

- مشکل در خوب فکر کردن و تمرکز

- مشکل در تصمیم گیری

 

چگونه استرس خود را کاهش دهیم؟

اولین کار این است که از همان ابتدا آخر ماجرا را ببینید:

اگر خودتان یا نزدیکان در مواجهه زیاد با بیماری هستید طبیعی است که بخواهید همه اخبار را بدانید ولی به یاد داشته باشید که توجه‌تان را به زندگی روزمره از دست ندهید و مدت زمان خواندن و شنیدن و دیدن اخبار مربوط به بیماری را محدود کنید.

 

دومین کار این است که به اخبار «صحیح و درست» دسترسی پیدا کنید:

اگر در معرض خطر هستید باید با شنیدن اخبار بتونید اطلاعات کافی و درست در مورد بیماری به دست بیاورید و خودتان را در برابر آن محافظت کنید.

به حرف افراد یا منابع خبری گوش دهید که قابل اعتماد هستند. برای مثال ما در سایت کرونا (Corona.ir) تمام تلاش خودمان را می‌کنیم که مطالب آموزشی صحیح را در دسترس شما قرار بدهیم.

 

سومین کار این است که از روش‌های عملی برای کاهش استرس استفاده کنید:

- نفس های عمیق بکشید، حرکات کششی انجام بدهید، دست و صورت را بشویید و اگر ممکن باشد در برنامه های سرگرم کننده مجازی شرکت کنید.

- سعی کنید بین اتفاقات استرس زا وقفه بیندازید، یعنی بعد از یک کار و فعالیت سخت و دشوار کمی شادی کنید.

- از هر فرصتی برای رسیدن به آرامش استفاده کنید مثلاً به آرامی وغذای سالم بخورید، خواب، ورزش و فعالیت جسمی مناسب داشته باشید و با دوستان و آشنایان از طریق ایمیل یا تلفن یا فضای مجازی در تماس باشید مطالعه کنید، به موسیقی گوش کنید، دوش بگیرید و تا آنجا که میتوانید با اعضای خانواده یا یکی از کارکنان یا مشاوران گروه بهداشت و درمان و درد و دل کنید.

- از کشیدن سیگار و قلیان و مصرف مواد مخدر و داروهای محرک و مشروبات الکلی بپرهیزید. برای رفع نیازهای احتمالی جسمی و روحی برنامه داشته باشید که در صورت لزوم کجا برید و چگونه کمک بگیرید.

 

پس لازم است که به جسم و روح و روان خودمان توجه کنیم، بنابراین:

- علائم زودس استرس را بشناسیم.

- به یاد بیاوریم که چگونه تجربیات قبلی موفق زندگی مان میتوانند برای حل مشکلات کنونی کمک کنند و با کمک آنها احساسات و هیجانات خودمان را در وقایع ناخواسته به خوبی کنترل کنیم.

- بدانیم که احساس استرس، افسردگی، احساس گناه یا عصبانیت برای همه ما بعد از همه گیری بیماری های عفونی یک اتفاق طبیعی است.

با دوستان و آشنایان که آنها هم دچار استرس شده اند در مورد نگرانی ها صحبت کنیم، تلاش کنیم اخبار و اطلاعات موثق داشته باشیم. اطلاعاتی را جمع آوری کنیم که با کمک آنها به درستی بتوانیم احتمال خطر را حدس بزنیم و احتیاطات لازم را داشته باشیم. از منابع معتبر اطلاع رسانی همچون روابط عمومی های وزارت بهداشت، سازمان نظام پزشکی یا دانشگاه‌های علوم پزشکی استفاده کنیم.

- هم خودمان و هم اعضای خانواده را از شنیدن و دیدن اخبار نگران کننده و آسیب رسان فضای مجازی حفظ کنیم.

- سعی کنیم در مورد چیزهایی غیر از بیماری صحبت کنیم و به یاد خودمان بیاوریم که موارد مهم و مثبت زیادی در زندگی هستند که باید به آنها توجه کرد.

- و از همه مهمتر لازم است که با توکل به خدای بزرگ، عبادت و دعا و کمک به دیگران روح و روان خودمان را تازه کنیم.

 

لطفا سایت Corona.ir را نیز در جهت افزایش آگاهی، به دیگر دوستان و عزیزان‌تان معرفی نمایید.

 

دکتر بابک قلعه‌باغی

دکتر مریم یزدانپناه

 

 

 

ادامه مطلب

آشنایی با اختلال «خودبیمار پنداری گروهی» و اهمیت کاهش استرس

آشنایی با اختلال «خودبیمار پنداری گروهی» و اهمیت کاهش استرس

در شرایطی که خبر ویروس کرونا از همه جا به‌گوش می‌رسد باید مراقب برخی تاثیرات جانبی و روانی ناشی از آن باشیم و نگرانی بیش‌از‌حد به خودمان راه ندهیم. در اینجا می‌خواهیم با اختلالی به نام «خودبیمار پنداری گروهی» آشنا شویم.

 

اختلال خود بیمار پنداری گروهی چیست؟

خود بیمار پنداری گروهی هنگامی است که افراد احساس بیماری می‌کنند، ولی دلیلی برای بیماربودن آنها وجود ندارد.

آنها فکر می کنند که مبتلا به بیماری خطرناکی مثلاً یک عفونت شدید شده اند.

این اختلال می تواند در جمعی همچون کلاس، اداره، یک شهر یا همه کشور دیده شود.

 

آیا اختلال خود بیمار پنداری گروهی اتفاقی شایع است؟

این پدیده هزاران سال است که در جوامع بشری تجربه شده است و به نظر می رسد خیلی شایع تر از آن است که در پزشکی روزمره تشخیص می دهیم.

 

علائم خود بیمار پنداری گروهی چیست؟

علائمی که افراد تجربه می کنند بنا به نوع بیماری که فکر می کنند به آن مبتلا شده اند متفاوت خواهد بود مثلاً

- سردرد

- گیجی

- بی حالی

- احساس تنگی نفس

- سرفه های مکرر

- درد قفسه سینه

- لرز

- گلودرد و...

 

علت خود بیمار پنداری گروهی چیست؟

در اکثریت قریب به اتفاق موارد علت آن محرک های ناگهانی محیطی همچون همه گیری یک بیماری عفونی است.

وقتی که چنین اتفاقی می افتد بسیاری از افراد احساس می کنند که علائم آن بیماری را دارند.

در بسیاری از موارد یک نفر بطور واقعی درگیر بیماری است و بسیاری از افراد دیگر بدون علائم واقعی خودشان را بیمار می پندارند.

 

چرا افرادی که در جریان اختلال خود بیمار پنداری گروهی قرار می گیرند احساس بیماری می کنند؟

بروز ناگهانی این اختلال به میزان تاثیرپذیری ما از استرس بستگی دارد.

بیمارانی که دچار علائم می شوند فکر می کنند واقعاً بیماری را گرفته اند که سبب اضطراب و نگرانی فراوان آنها شده است.

شبکه های اجتماعی مجازی و شایعات موجود می توانند از مهمترین عوامل زمینه ساز چنین بیمارانگاری گسترده بشوند.

 

آیا این خود بیمار پنداری فقط در ذهن ماست؟

نه این بیماری واقعی است!

افرادی که در چنین شرایطی قرار می گیرند واقعاً علائم بیماری را دارند و این علائم ذهنی نیست مثلاً واقعاً احساس تنگی نفس و لرز و تب می کنند یا واقعاً سردرد و گیجی دارند.

ولی این احساس واقعی قابل تایید از نظر پزشکی نیست و علائم به واسطه استرس و اضطراب ایجاد شده است نه عامل بیماری زا مانند ویروس کرونا و...

این اختلال بسیاری از افراد نرمال را درگیر می کند و این به معنای اختلال روانی این افراد نیست.

 

اختلال خود بیمار پنداری گروهی چگونه تشخیص داده می شود؟

موارد زیر ممکن است نشانگر چنین اتفاقی باشند:

- خیلی از افراد همزمان و بطور واقعی در جامعه بیمار باشند.

- معاینه بالینی و تست های آزمایشگاهی در افراد خود بیمار پندار طبیعی است.

- پزشکان نمی توانند در بررسی ها بیماری را در فرد تایید کنند.

الگوی بروز علائم هم می تواند شاهدی بر اختلال خود بیمار پنداری باشد از جمله:

- نوع بیماری هایی که گزارش می شوند.

- نوع افرادی که تحت تاثیر قرار می گیرند.

- راههای گسترش بیماری که با واقعیت بیماری هماهنگ نیستند.

با این وجود، وجود این علایم را نباید به راحتی به معنی خود‌بیمار پنداری تلقی کنید. ضمنا اگر هر یک از علائم زیر را داشتید باید به پزشک مراجعه کنید:

- بیماری ای که بیش از یک هفته تا 10 روز طول کشیده است.

- تب زیر زبانی بالاتر از 38.5 درجه سانتی گراد که چند روز طول کشیده است و ضعف و بی حالی قابل توجهی همراه آن دارید.

- گرفتگی شدید عضلانی.

- اشک ریزش فراوان.

- ضایعات یا تغییر رنگ قابل توجه پوستی.

- و تنگی نفسی که مانع انجام فعالیت های روزمره شما شده است.

 

آیا اختلال خود بیمار پنداری گروهی قابل پیشگیری و اجتناب است؟

از نظر علمی به خوبی راه‌های پیشگیری از این مشکل مشخص نشده است.

شاید بهترین و موثرترین روش این باشد که خودتان را از آن شرایط ذهنی و شایعات پیرامونی دور کنید. داشتن نگرانی در هر شخصی طبیعی است. اما نباید بیش‌ از حد به خودمان اضطراب و استرس وارد کنیم. ضمنا این نکته را هم در نظر داشته باشید که استرس بیش‌ازحد باعث ضعف سیستم ایمنی می‌شود و خودش یک عامل زمینه‌ساز برای ابتلا به بیماری‌ها است.

 

درمان اختلال خود بیمار پنداری گروهی چیست؟

در بیشتر موارد افراد با خروج از موقعیت استرس زا بهتر می شوند.

در اکثر موارد پس از ویزیت پزشکی و اطمینان دادن پزشک که واقعاً مشکل خطرناکی وجود ندارد علائمی بیماری در افراد کاهش یافته و از بین می رود.

بسیار مهم است که این افراد از قرارگیری دوباره در برابر عامل استرس زا محافظت شوند.

 

زندگی با اختلال خود بیمار پنداری گروهی

همگی ما در بسترهای گوناگون اجتماعی همچون مدرسه، محل کار و خانواده هستیم که در همه این موارد استرس و اضطراب به راحتی به اشتراک گذاشته می شود.

پس هوشمندانه تلاش کنیم تا در دام اضطراب محیط اطرافمان گرفتار نشویم.

فکر نکنیم که وقتی کسی در اطراف ما بیمار است، ما هم حتماً بیمار می شویم.

این بهترین کاری است که از دست همه ما برای مواجهه با چنین مشکلاتی پیش می آید.

 

دکتر بابک‌ قلعه‌باغی

فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی

منبع

ادامه مطلب

از ماسک استفاده بکنیم یا نکنیم؟ همراه با آموزش نحوه صحیح استفاده (ویژه عموم و مراقبین سلامت)

از ماسک استفاده بکنیم یا نکنیم؟ همراه با آموزش نحوه صحیح استفاده (ویژه عموم و مراقبین سلامت)

در شرایطی که تهیه و تامین ماسک از داروخانه ها، دچار مشکل شده و با کمبود و افزایش قیمت این کالا مواجه هستیم، بهتر است بدانیم که بر اساس آخرین اطلاعیه‌های سازمان WHO و CDC استفاده از ماسک‌های تنفسی در افراد سالم و افرادی که علائمی مبنی بر ابتلا به بیماری تنفسی ندارند، الزامی ندارد.

فقط افراد مبتلا و افرادی که در تماس با بیماران مبتلا هستند مثل پرسنل کادر درمان و یا افرادی که درحال مراقبت از بیمار مبتلا در منزل هستند، ملزم به استفاده از ماسک‌های تنفسی هستند.

اگر از ماسک به درستی استفاده نکنیم خودش میتواند ریسک سرایت را بیشتر هم بکند. به این دلیل که فرد به‌دلیل داشتن ماسک با خیال راحت تری با افراد مبتلا معاشرت میکند و با این فکر که ویروس به او نمیرسد و همین موضوع فرد را مستعد ابتلا میکند.

پس در جهت کمیاب نشدن ماسکهای تنفسی و همچنین پیشگیری منطقی و علمی از خودمان و یاری رساندن به همنوعانی که واقعا به ماسک نیاز دارند، از ازدحام در داروخانه ها که منجر به افرایش تقاضای این کالا میشود، خودداری کنیم.
با منطق و عقلانیت در کنار همنوعان و هموطنان خود باشیم تا بتوانیم کرونا را شکست بدهیم.

در دو ویدیوی مهم پایین، می‌توانید نکات ضروری در رابطه با استفاده از ماسک و نحوه استفاده آن را ملاحظه کنید.

 کاربرد و نحوه استفاده صحیح از ماسک (برای افراد عادی):

 

 نحوه استفاده از ماسک ویژه مراقبین سلامت:

 

چند نکته مهم و کاربردی درباره پوشیدن ماسک در همه گیری کروناویروس:

1- هدف اصلی ماسک جلوگیری از پخش شدن قطرات و ذرات آلوده تنفسی بیماران به افراد سالم است پس پوشیدن ماسک برای افراد دارای علائم تنفسی (کسانی که سرفه، آبریزش یا تب دارند) و اعضای خانواده و نزدیکان آنها توصیه می‌شود.
2- بر اساس مطالعات علمی، پوشیدن ماسک برای افراد عادی جامعه به منظور پیشگیری از ابتلا به عفونت تنفسی از محیط اطراف زیاد موثر نبوده است به همین دلیل به منظور پیشگیری از ابتلا به ویروس مهمترین توصیه های عمومی عبارتند از: رعایت فاصله حداقل 1 متر از دیگران، پرهیز از حضور در مکان های پرازدحام، شستشوی مرتب دست ها و پرهیز از تماس دست با صورت.
3- برای کارآرایی مطلوب پوشیدن ماسک ضروری است تا از قسمت بالایی بینی تا پایین چانه کامل پوشانده شود.
4- برای پرسنل بهداشتی درمانی پوشیدن ماسک به ویژه انواع فیلتردار آن ضروری است.
5- موثرترین ماسک ها در پیشگیری از انتقال ویروس: انواع فیلتردار و در مرحله بعدی ماسک های معمولی جراحی (یا طبی) هستند.
6- بر اساس مطالعات علمی در شرایط اضطرار و نبودن ماسک های استاندارد، استفاده از ماسک های دست‌دوز خانگی در کنترل همه گیری‌های تنفسی موثر بوده است.
7- در صورت استفاده از ماسک های دست دوز خانگی بهتر است که ۲ یا ۳ ماسک داشته باشید و پس از چند ساعت پوشیدن ماسک، آن را با رعایت اصول بهداشتی و با آب داغ بشویید و پس از خشک شدن و اطوی "داغ" دوباره آن را بپوشید.

با تشکر از دکتر بابک قلعه‌باغی
فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی

تصویر زیر هم یک راهنمای خوب برای شرایط استفاده از ماسک است:

دانلود فایل PDF توضیح انواع ماسک‌ها و کاربردهای آنها (تهیه شده توسط دانشگاه شهید بهشتی)

دانلود فایل PDF راهنمای استفاده طولانی مدت و استفاده مجدد از ماسک فیلتردار N95 در محیط‌های درمانی

ادامه مطلب

نکات مهم برای پیشگیری از انتقال بیماری‌های ویروسی در نانوایی

نکات مهم برای پیشگیری از انتقال بیماری‌های ویروسی در نانوایی


- آگاهی کارکنان نسبت به علائم بیماری (سرفه،‌تب، تنگی نفس)

- عدم حضور کارکنان دارای علائم بیماری در نانوایی

- جلوگیری از ورود افراد متفرقه به کارگاه نانوایی

- استفاده از ماسک ،دستکش و کلاه مناسب توسط کارکنان

- شست و شوی مکرر دست‌ها هر نیم ساعت یک بار

- به کارگیری یک فرد مجزا برای دریافت پول و کارت

- خودداری از تبادل پول نقد تا حد امکان

- حفظ فاصله یک متری بین مشتریان از یکدیگر و رعایت بهداشت فردی

- استحمام روزانه کارکنان و شست و شوی روزانه لباس‌ها

- ضدعفونی کردن روزانه و مکرر تجهیزات و سطوح نانوایی

لینک دانلود اینفوگرافیک

 

نکات بهداشتی تهیه و خرید موادغذایی و نان به گفته دکتر پیرصالحی (متخصص داخلی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی)

ادامه مطلب

تفاوت میان ویروس کرونا با آنفلوانزا

تفاوت میان ویروس کرونا با آنفلوانزا

چرا باید بتوانید کرونا را از آنفلوانزا تشخیص دهید؟

این روزها همهجا حرف از کروناست و هر کس که سرفهای میکند، بیاختیار اولین چیزی که به ذهنش میرسد این است که "ایوای، من هم کرونا گرفتم".

ولی اینطور نیست. هر گردی گردو نیست و هر سرفهای هم ناشی از کرونا نیست.

این نکته بسیار مهم است که شما بتوانید در زمانی که احساس کردید علائم بیماری کرونا را دارید، ابتدا آن را از بیماریهای مشابه و شایع که علائم مشابهی دارند تشخیص دهید.

دلیل اهمیت این تشخیص نیز در این است که مراجعه به مراکز درمانی که بهصورت بالقوه، مکانهایی با سطح آلودگی بالای ویروسی و میکروبی (در مقایسه با سایر مکانهای عمومی) محسوب میگردند، خطر ابتلای شما به سایر بیماریها را افزایش میدهد.

بنابراین توجه داشته باشید که اگر بیماری شما، یک بیماری ساده مثل آنفلوانزا باشد، با مراجعه به مراکز بهداشتی درمانی، کلینیکها، مطبها و بیمارستانها، ناخواسته خود را در معرض خطر ابتلا به کرونا قرار دادهاید.

حال چه بیماریهایی ممکن است با کرونا اشتباه گرفته شوند؟

3 بیماری مشابه و شایع که علائمی بسیار شبیه به کرونا دارند شامل آنفلوانزا، سینوزیت و برونشیت هستند.

در این مطلب تلاش میکنیم اطلاعات کاملی از بیماری آنفلوانزا در اختیار شما قرار دهیم تا با علائم آن بیشتر آشنا شده و آن را از کرونا تشخیص دهید.

 

مطالب مرتبط:

تفاوت علائم ویروس کرونا با سینوزیت

تفاوت علائم ویروس کرونا با برونشیت

 

آنفلوانزا چیست؟

آنفلوانزا عفونت ویروسی بینی، گلو و ریههاست که عموماً ازنظر بالینی با سرماخوردگی معمولی اشتباه میشود ولی از آن خیلی شدیدتر است و ناگهان بروز میکند.

شایعترین علائم آنفلوانزا عبارتاند از: لرز، تب، سردرد، گلودرد، سرفه، آبریزش و گرفتگی بینی، درد و ضعف عضلانی و بیحالی. البته ممکن است برخی از بیماران تهوع، استفراغ و اسهال هم داشته باشند.

بیشتر افراد مبتلا به آنفلوانزا در ظرف چند روز تا چند هفته بهبود پیدا میکنند. عوارض جدی آنفلوانزا در هر سنی ممکن است دیده شود ولی در کودکان زیر ۲ سال و افراد بالای ۶۵ سال شایعتر است

نحوه انتشار آنفلوانزا چگونه است؟

ویروس آنفلوانزا عمدتاً از طریق ترشحات تنفسی بیماران در اثر سرفه یا عطسه گسترش مییابد ولی از طریق دست دادن و تماس با وسایلی که فرد مبتلا به آنها دست زده است نیز منتقل میشود.

بیماران مبتلا به آنفلوانزا از دو روز قبل تا ۲۴ ساعت پس از فروکش کردن تب، ناقل بیماری هستند. بعضی از افراد ممکن است مبتلا به ویروس آنفلوانزا شوند ولی هیچ علائمی نداشته باشند و همزمان ویروس را به دیگران منتقل کنند.

چگونه از آنفلوانزا پیشگیری کنیم؟

- تزریق واکسن سالانه

- دوری از بیماران مشکوک به آنفلوانزا

- شستن مرتب دستها

- دست نزدن به چشمها، بینی یا دهان

- مراقبت از خود، ورزش و تغذیه مناسب

اگر آنفلوانزا گرفتیم چهکار کنیم؟

- اگر علائم آنفلوانزا را دارید به مدرسه یا محل کار نروید.

- در خانه استراحت کنید، آب فراوان بنوشید، از سیگار و موارد مشابه بپرهیزید.

- بیشتر افرادی که به آنفلوانزا میگیرند نیاز به مراجعه پزشکی ندارند.

آیا برای درمان آنفلوانزا نیاز به دارو داریم؟

- مسکنها همچون استامینوفن یا ایبوبروفن در کاهش تب و درد عضلانی کمککننده هستند.

- از مصرف آسپرین بهویژه در کودکان و نوجوانان بپرهیزید زیرا ممکن است سبب بیماری شدید کبدی بشود.

- بیشتر افرادی که مبتلا به آنفلوانزا میشوند نیاز به دارویی بیش از این ندارند زیرا علت آنفلوانزا ویروسی است و آنتیبیوتیکها کمککننده نیستند.

- توصیه مصرف داروهای ضدویروسی بر عهده پزشک است.

- در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر بلافاصله به اورژانس مراجعه کنید:

در کودکان

- تند تند شدن نفس کشیدن و سخت نفس کشیدن

- کبودی پوست

- مشکل در نوشیدن مایعات

- خوابآلودگی بیشازحد و مشکل در بیدار شدن از خواب

- تحریکپذیری بیشازحد

- تب بالا و دانههای پوستی فراوان

- درصورتیکه علائم در حال بهبود باشد ولی ناگهان تب و سرفه شدید دوباره شروع شود

در بزرگسالان

- مشکل در نفس کشیدن

- درد قفسه سینه یا شکمدرد همزمان

- گیجی و خوابآلودگی

- استفراغهای شدید

- درصورتیکه علائم در حال بهبود باشد ولی ناگهان تب و سرفه شدید دوباره شروع شود.

 

دکتر بابک قلعه‌باغی (فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی)

دکتر شهرام ثبوتی‌پور

مدیکال‌گاید

ادامه مطلب

تفاوت میان ویروس کرونا با برونشیت حاد

تفاوت میان ویروس کرونا با برونشیت حاد

چرا باید بتوانید کرونا را از برونشیت حاد تشخیص دهید؟

این روزها همهجا حرف از کروناست و هر کس که سرفهای میکند، بیاختیار اولین چیزی که به ذهنش میرسد این است که "ایوای، من هم کرونا گرفتم "

ولی اینطور نیست. هر گردی گردو نیست و هر سرفهای هم ناشی از کرونا نیست.

این نکته بسیار مهم است که شما بتوانید در زمانی که احساس کردید علائم بیماری کرونا را دارید، ابتدا آن را از بیماریهای مشابه و شایع که علائم مشابهی دارند تشخیص دهید.

دلیل اهمیت این تشخیص نیز در این است که مراجعه به مراکز درمانی که بهصورت بالقوه، مکانهایی با سطح آلودگی بالای ویروسی و میکروبی (در مقایسه با سایر مکانهای عمومی) محسوب میگردند، خطر ابتلای شما به سایر بیماریها را افزایش میدهد.

بنابراین توجه داشته باشید که اگر بیماری شما، یک بیماری دیگر مثل برونشیت حاد باشد، با مراجعه به مراکز بهداشتی درمانی، کلینیکها، مطبها و بیمارستانها، ناخواسته خود را در معرض خطر ابتلا به کرونا قرار دادهاید.

حال چه بیماریهایی ممکن است با کرونا اشتباه گرفته شوند؟

3 بیماری مشابه و شایع که علائمی بسیار شبیه به کرونا دارند شامل آنفلوانزا، سینوزیت و برونشیت هستند.

در این مطلب تلاش میکنیم اطلاعات کاملی از بیماری برونشیت حاد در اختیار شما قرار دهیم تا با علائم آن بیشتر آشنا شده و آن را از کرونا تشخیص دهید.

 

مطالب مرتبط:

تفاوت علائم ویروس کرونا با سینوزیت

تفاوت علائم ویروس کرونا با آنفلوانزا

 

برونشیت حاد چیست؟

برونشیت حاد یکی از علل شایع سرفه مزمن (بیش از ۳ هفته) است.

تقریباً همیشه علت برونشیت حاد همان ویروسهای عامل سرماخوردگی هست در این بیماری تورم و پرخونی راههای هوایی بزرگ ریه یعنی برونشها سبب سرفه، تنگی نفس، خسخس، درد قفسه سیه و تب میشود.

درمان برونشیت حاد

- معمولاً آنتیبیوتیکها کمککننده نیستند چون اثری بر روی ویروسها ندارند.

- در طی چند روز بدن شما بهخودیخود این بیماری ویروسی را کنترل میکند. مصرف بعضی داروها گذراندن دوره بیماری را راحتتر میکنند. ممکن است برای کنترل تب نیازمند مصرف استامینوفن یا ایبوبروفن باشید یا از داروهای ضد سرفه و خلطآور استفاده کنید.

- داروهای بدون نسخه را در کودکان زیر ۴ سال در این شرایط بالینی استفاده نکنید.

- عسل و ترکیبات آن برای کنترل سرفه در کودکان بالای یک سال مفید هستند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت تنگی نفس، تب پایدار، لرز شدید و تعریق فراوان یا سرفه با خلط خونی یا آجری رنگ به پزشک مراجعه کنید.

چگونه از ابتلا به برونشیت حاد پیشگیری کنیم؟

با شستشوی منظم و دقیق دستها بهویژه در فصول سرد سال، عدم مصرف سیگار و دخانیات میتوان از آن پیشگیری نمود.

 

دکتر بابک قلعه‌باغی (فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی)

دکتر شهرام ثبوتی‌پور

مدیکال‌گاید

ادامه مطلب

تفاوت علائم ویروس کرونا با سینوزیت

تفاوت علائم ویروس کرونا با سینوزیت

چرا باید بتوانید کرونا را از سینوزیت تشخیص دهید؟

این روزها همهجا صحبت از کروناست و هر کس که سرفهای میکند، بیاختیار اولین چیزی که به ذهنش میرسد این است که "ایوای، من هم کرونا گرفتم".

ولی اینطور نیست. هر گردی گردو نیست و هر سرفهای هم ناشی از کرونا نیست.

این نکته بسیار مهم است که شما بتوانید در زمانی که احساس کردید علائم بیماری کرونا را دارید، ابتدا آن را از بیماریهای مشابه و شایع که علائم مشابهی دارند تشخیص دهید.

دلیل اهمیت این تشخیص نیز در این است که مراجعه به مراکز درمانی که بهصورت بالقوه، مکانهایی با سطح آلودگی بالای ویروسی و میکروبی (در مقایسه با سایر مکانهای عمومی) محسوب میگردند، خطر ابتلای شما به سایر بیماریها را افزایش میدهد.

بنابراین توجه داشته باشید که اگر بیماری شما، یک بیماری دیگر مثل سینوزیت یا برونشیت حاد باشد، با مراجعه به مراکز بهداشتی درمانی، کلینیکها، مطبها و بیمارستانها، ناخواسته خود را در معرض خطر ابتلا به کرونا قرار دادهاید.

حال چه بیماریهایی ممکن است با کرونا اشتباه گرفته شوند؟

۳ بیماری مشابه و شایع که علائمی بسیار شبیه به کرونا دارند شامل آنفلوانزا، سینوزیت و برونشیت هستند.

در این مطلب تلاش میکنیم اطلاعات کاملی از بیماری سینوزیت در اختیار شما قرار دهیم تا با علائم آن بیشتر آشنا شده و آن را از کرونا تشخیص دهید.

 

مطالب مرتبط:

تفاوت علائم ویروس کرونا با برونشیت حاد

تفاوت علائم ویروس کرونا با آنفلوانزا

 

سینوزیت چیست؟

سینوسها حفرههای استخوانی در صورت هستند. سینوزیت در اثر التهاب سینوسها با ویروسها و باکتریها یا هر دو اتفاق میافتد.

 علائم سینوزیت چیست؟

- احساس درد یا فشار در پیشانی یا گونه یا اطراف چشم

- ترشح چرکی غلیظ بینی، دنداندرد یا گرفتگی بینی

- تب

اغلب بیماران سینوزیتی بیان میکنند که سرماخوردگیشان در حال بهتر شدن بود که ناگهان علائم و وضع عمومیشان بدتر شده است.

علت سینوزیت چیست؟

سینوزیت اغلب به دنبال یک سرماخوردگی ساده اتفاق میافتد. در اثر سرماخوردگی مخاط سینوسها متورم میشوند، ترشحات بینی غلیظ و چسبنده میشوند و بهخوبی تخلیه نمیشوند. این ترشحات محل بسیار مناسبی برای رشد باکتریها هستند که سبب عفونت سینوس میشوند.

نکاتی در مورد درمان سینوزیت:

- درمان سینوزیت وابسته به علت ایجاد آن است.

- اگر سینوسها بهخوبی تخلیه شوند احساس بهتری خواهید داشت.

- برای رقیق شدن مخاط، مایعات فراوان بنوشید.

- تا حد ممکن استراحت کنید و اندکی از بالشهای بزرگتر و بلندتر استفاده کنید.

- آن طرف صورتتان را که درد نمیکند روی بالش بگذارید.

- بخور گرم با استفاده از یک حوله گرم و مرطوب در جلوی صورت، و یا تنفس بخار آب گرم، به رقیق شدن مخاط کمک میکند. الزاماً نیازی به دستگاه بخور نیست و میتوانید از روش سنتی بخور با قابلمه آب گرم و یک پارچه بر روی سر استفاده کنید.

- شستشوی بینی با سرمهای شستشوی ولرم، روزی ۲ تا ۴ بار، بسیار در رقیق شدن مخاط بینی مؤثر هستند.

- مسکنهای استامینوفن و ایبوبروفن در کاهش درد سینوس و سردرد کمککننده هستند.

- از آنتیهیستامینها (مثل دیفن هیدارمین، لوراتادین یا سیتریزین و…) برای علائم سینوزیت استفاده نکنید زیرا مخاط را غلیظتر و تخلیه آن را سختتر میکنند.

- در صورت نیاز، بیش از ۳ روز پیدرپی از اسپریهای ضداحتقان بینی استفاده نکنید.

- در صورت ابتلا به آلرژی با پزشکتان در مورد استفاده از اسپریهای کورتونی بینی مشورت کنید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر پس از ۷ تا ۱۰ روز بهتر نشدید یا علائم شما خیلی شدید و پیشرونده باشند لازم است به پزشک مراجعه کنید، چون ممکن است به آنتیبیوتیک یا اقدامات دیگری نیاز داشته باشید.

کدام علائم را جدی بگیریم؟

علائم خطر در سینوزیت عبارتاند از:

- تب بیش از ۳۸٫۷ درجه سانتیگراد،

- سردرد بسیار شدید که با مسکنهایی چون استامینوفن و ایبوبروفن بهتر نمیشود،

- مشکلات بینایی یا تورم اطراف چشم،

- تداوم علائم پس از اتمام دوره مصرف آنتیبیوتیک

چگونه از سینوزیت پیشگیری کنیم؟

با شستشوی منظم و دقیق دستها بهویژه در فصول سرد سال، عدم مصرف سیگار و دخانیات میتوان از آن پیشگیری نمود.

 

دکتر بابک قلعه‌باغی (فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی)

دکتر شهرام ثبوتی‌پور
مدیکال گاید

ادامه مطلب

آیا من مبتلا به کرونا هستم؟ آیا باید به بیمارستان مراجعه کنم؟

آیا من مبتلا به کرونا هستم؟ آیا باید به بیمارستان مراجعه کنم؟

در صورتی که علایم تنفسی شبیه به سرماخوردگی دارید، می‌توانید از این راهنمای ساده استفاده کنید. هدف این است که فقط در صورت نیاز، به پزشک و بیمارستان مراجعه کنیم. چرا که درمان خاصی برای سرما‌خوردگی وجود ندارد و در بیمارستان کار ویژه‌ای برای سرماخوردگی انجام نمی‌شود. اما محیط بیمارستان یک محیط آلوده به حساب می‌آید و ممکن است دچار آلودگی‌های جدید بشویم.


درصورت بروز اولیه لرز و سرفه خشک بدون در نظر گرفتن داشتن یا نداشتن گلو درد بر این اساس عمل کنید:


١- داشتن لرز و سرفه خشک بدون تنگی نفس:

- نیازی به مراجعه به بیمارستان نیست. در منزل استراحت کنید و از درمان‌های حمایتی همچون مسکن‌ها، یا شربت سرماخوردگی و دم‌نوش‌های گیاهی محلی استفاده کنید.


۲- داشتن لرز وسرفه خشک ولی بدون تنگی نفس ولی همراه با تب بالا:

- اگر جزو گروه افراد در معرض خطر *(پایین مقاله را ملاحظه کنید) هستید، به پزشک مراجعه کنید.
- اگر جزو گروه افراد در معرض خطر*(پایین مقاله را ملاحظه کنید) نیستید، نیازی به مراجعه به بیمارستان نیست در منزل استراحت کنید و از درمان‌های حمایتی استفاده کنید.


۳- داشتن لرز و سرفه خشک همراه با تنگی نفس، یعنی بعلت مشکل نفس نمی‌توانید فعالیت های معمول را انجام دهید:

- در این وضعیت بدون در نظر گرفتن تب، به پزشک مراجعه کنید.

*گروه‌های در معرض خطر:
- آیا بیمار دچار نقص ایمنی اولیه است؟
- آیا بیمار طولانی مدت (بیش از 2 هفته مداوم) برای بیماری هایی مثل روماتیسم و ... در حال مصرف کورتون است؟
- آیا بیمار در حال گذراندن مراحلی شیمی درمانی یا رادیوتراپی است؟
- آیا بیمار در حال گذراندن مراحل پیوند اعضا است؟
- آیا بیمار تحت درمان نقص ایمنی اکتسابی (ایدز) است؟
- آیا بیمار مشکل قلبی عروقی دارد؟
- آیا بیمار فشار خون بالا دارد؟
- آیا بیمار دیابت دارد؟
- آیا بیمار آسم و برونشیت مزمن دارد؟
- آیا بیمار چاقی بیش از اندازه دارد؟
- آیا بیمار باردار است؟
- آیا سن بیمار بالاتر از 50 سال است؟
- آیا بیمار در چند روز یا چند هفته اخیر با بیمار تنفسی که تست کرونا او مثبت شده باشد تماس نزدیک داشته است؟

برگرفته از فلوچارت دستورالعمل کمیته کشوری تشخیص و درمان بیماری CoViD-19 در سطوح ارائه خدمات سرپایی و بستری.

 

در کنار این مقاله می‌توانید به تست آنلاین کرونا مراجعه کنید.

در صورتی که نیاز به مشورت به پزشک دارید، می‌توانید به سامانه مشاوره آنلاین پزشکی ایران ام دی مراجعه کنید.

 

دکتر بابک قلعه‌باغی

فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی

ادامه مطلب