تاثیر واکسن‌های موجود بر سویه‌های مختلف ویروس کرونا چگونه است؟

مطالعات اخیر نشان داده‌اند که انواع جهش یافته ویروس کرونا SARS- COV- 2 قدرت سرایت بیشتر و یا فرار از هر دو ایمنی ایجاد شده بوسیله واکسن و ابتلای به بیماری دارند. 

در حال حاضر روشهای توالی یابی ژنوم ویروس میتواند به تشخیص انواع جدید و جهش یافته کمک کند ولی این روش‌ها از طریق آزمایشهای معمول تشخیص بیماری کرونا قابل انجام نیست. با توجه به سیاستهای بهداشتی کشورها در مقابله با این بیماری و تشویق مردم به واکسیناسیون، این سوال ایجاد می‌شود که این واکسن‌ها تا چه مقدار در مقابله با سویه‌های جدید ویروس جهش یافته تاثیر دارند؟

تاکنون اکثر ارزیابی‌های انجام شده بر روی تاثیر واکسن بر سویه‌های جدید که از طریق اندازه‌گیری آزمایشگاهی سطح پادتن ها و یا پاسخ ایمنی سلولی و مقایسه آن با سویه اصلی بوده نشان داده که در افراد واکسینه شده ویا مبتلایان قبلی، میزان ابتلا مجدد (تشخیص بالینی یا آزمایشگاهی یا هر دو) واقع شده است. 

اگر چه این مطالعات از لحاظ طراحی متفاوت هستند لیکن تجمیع نتایج دالّ بر جلوگیری از شدت بیماری در مراحل مختلف است هرچند در ابتلا به سویه جدید کاهش تاثیر پادتنهای خنثی کننده دیده شده است.

در طی ماه‌های گذشته و با شیوع همه‌گیری سویه دلتا در بین افراد واکسینه شده در برخی از کشورها، به این نگرانی دامن زده شد که واکسن در مقابل سویه دلتا تاثیر محدودی دارد و لذا دولت‌ها را برآن داشت تا مردم (حتی واکسینه شدگان کامل) را به استفاده از ماسک در مکان‌های دربسته و انجام تست تشخیصی در صورت در معرض قرار گرفتن با بیماران توصیه نماید.

افزایش همه‌گیری‌های را می‌توان به سرایت پذیری بالاتر سویه دلتا، گریز آن از ایمنی ایجاد شده بوسیله واکسن و همینطور افزایش تماس افراد واکسینه شده با افراد غیر واکسینه در مکان‌های عمومی نسبت داد که موجب افزایش خطر ابتلا گشته است.

بر طبق یافته های منتشر شده تاثیر دو دوز تزریق واکسن آسترازنکا (دوهفته پس از دوز دوم) در مقابل ویروس آلفا ۷۴/۵٪ (هفتادو چهار نیم درصد) می‌رسید که ۹۰ روز پس از دوز دوم به ۶۱٪ کاهش می‌یافت. ایمنی بخشی آسترازنکا در مقابل سویه دلتا ۶۷ درصد برآورد می‌شود. البته دو هفته پس از دوز اول آسترازنکا، این رقم در مقابل دلتا حدودا ۳۴٪ درصد می‌باشد. 

فایزر که در مقابل سویه اولیه آلفا حدود ۹۲٪ ایمنی بخشی داشت در روز های ۳۰ و ۶۰ و ۹۰ بعد از تزریق دوم به ۹۰٪ و ۸۵٪ و ۷۸٪ به ترتیب می‌رسد. اکنون در مقابل سویه دلتا حدود ۳۴٪ پس از یک دوز و بیش از ۸۰٪ دو هفته پس از دوز دوم ایمنی بخشی دارد و ۹۶٪ از بستری شدن به علت شدت بیماری ناشی از سویه پیشگیری می‌کند.

مطالعات نشان دادند که دوز سوم این واکسن می‌تواند تا ۵ برابر آنتی بادی بیشتر در سنين ۱۸ تا ۵۵ و تا ۱۱ برابر آنتی بادی در سنین ۶۵ تا ۸۵ ایجاد نماید.

ایمنی بخشی سایر واکسن‌ها در مقابل سويه دلتا عبارت است از  ۶۷٪ برای جانسون و۶۶٪ تا ۹۵٪ برای مادرنا

نتیجه میگیریم که با توجه به اطلاعات محدود در خصوص ایمنی واکسن در مقابل سویه‌های جدید کماکان باید توصیه های بهداشتی و پیشگیرانه مطابق با رویه گذشته ادامه داد و البته به تزریق واکسن سرعت بخشید. کندی واکسیناسیون در برخی کشورها فرصت بیشتری به ویروس جهت تولید سویه جدید می‌دهد. 

ضمنا توصیه می‌شود تا مردم واکسیناسیون خود را به امید ظهور واکسن‌های نوین‌تر و موثرتر بر علیه سویه‌های جدید به تاخیر نیندازند. هرچند برخی از شرکتهای سازنده واکسن تلاش برای تغییرات لازم برای مقابله با سویه های جدید را در دستور کار خود دارند (که از جمله آنها آسترازنکا هست). لذا تا زمان تولید و تایید چنین واکسن‌هایی و پس از ورود آن‌ها به بازار، تزریق دوز یادآور می‌تواند در جلوگیری از ابتلا به فرمهای شدید بیماری موثر باشد. تامین دوز یادآور بخصوص برای واکسن‌هایی با ایمنی بخشی پایبن تر باید از هم اکنون در دستور کار دستگاه های مدیریت واکسیناسیون در کشور قرار گیرد.

مَخلص کلام اینکه به نظر می‌رسد سویه‌های جدید ویروس سرایت پذیری بالاتر و یا ایمنی گریزی بیشتر و یا هر دوی این خصوصیات را دارا می‌باشند و در حال حاضر انجام واکسیناسیون با واکسن‌های موجود برای پیشگیری از بیماری شدید، بستری و مرگ و میر امری موثر و حیاتی است.

دکتر علیرضا پاسدار

دانشگاه علوم پزشکی مشهد

دکتر حسن رودگری

دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

منابع:

-MedSynapse

-PMID:34289274

-doi: 10.1038/d41586-021-02261-8

-healthline.com/Yasemin .Sakay/26Aug2021