دکتر حسن رودگری
 مدیر پژوهش سازمان نظام پزشکی

بسیار مهم است که بر فرسودگی شغلی غلبه کنید بخصوص اگر مدیر هستید و یا در یک شغل حساس و حیاتی مثل کادرهای درمان شاغلید.

بیشترین علت فرسودگی شغلی فشار کار، استرس های کنترل نشده کاری، ضرب الاجل های کاری و ساعات طولانی کار است که باعث خستگی مفرط میشوند. لذا فرد از لحاظ جسمی و ذهنی کاملا درگیر و کلافه و زمین گیر میشود.

البته از نظر بالینی فرسودگی شغلی هنوز یک اصلاح پزشکی مستقل از استرس نیست اما قطعا یک نتیجه ناشی از فرآیندهای غلط و کنترل نشده پر از استرس می باشد که می تواند در صورت عدم مدیریت موثر، شغل و حتی زندگی فرد را فلج و متلاشی کند.

در کشورهای غربی حدود ۷٪ کل شاغلین در همه حرفه ها دچار فرسودگی هستند که ممکن است در کشورهای شرقی متفاوت باشد. البته در برخی مشاغل این آمار بالاتر است مثلا در دستیاران پزشکی تا ۵۰٪ و در حسابدارها و مالی چی ها تا ۸۵٪ هم می رسد که بسیار خطرناک است. طبیعتا شرایط محیط زندگی، اقتصاد، امنیت، رفاه و شاخصه های عمومی یک‌جامعه هم در سرعت ایجاد و پیشرفت فرسودگی می توانند موثر باشند.

مطالعات نشان داد که برخی بیماریها نیز مرتبط با فرسودگی شغلی می باشند که اثرات متقابل بر یکدیگر دارند، همانند فشارخون، بیماربهای عروق کرونر قلب، اختلالات خواب، افسردگی و اضطراب که گاهی منجر به استفاده از دخانیات و یا سوء مصرف الکل و مواد مخدر و دارو می شوند. حتی دیده شده که فرسودگی شغلی بر روی احساسات و عواطف و باروری نیز اثر گذاشته است.

در مجموع فرسودگی بر کیفیت زندگی فردی، زناشویی (عاطفی، خلقی و جنسی)، اجتماعی و شغلی اثری عمیق می گذارد و آنها را دچار اختلال میکند.

می توان به لحاظ شکلی گفت که فرسودگی شغلی از سه جزء تشکیل شده است:

▪︎خستگی مفرط که هسته اساسی فرسودگی را می سازد و آثار عمیق جسمی، ادراکی و احساسی دارد و در محل کار، این ها بر کیفیت کار و مثبت بودن فرد اثر مستقیم می گذارند.
▪︎بدگمانی و بدبینی(cynisim) باعث اختلال در کیفیت و مهارت تعامل افراد با دیگران می شود و فرد را از شغلش، همکارانش، پروژه هایش و ارباب رجوع دور میکند و نگرشش را به آن ها منفی مینماید. این وضعیت عمدتا ناشی از حجم بالای کار است، هرچند تعارضات و درگیری های درون سازمانی، بی عدالتی و عدم بها دادن به فرد در فرآیندهای تصمیم گیری در محل کار از دیگر عوامل هستند.
▪︎جز سوم احساس بیهودگی است که اشاره به حسی از بی کفایتی و فقدان مفید بودن دارد و فرد در این مرحله احساس میکند استعدادها و مهارتهایشان هرز می رود و نگران است که در زمان و مکانی که لازم باشد نتواند از پس کار و مسئولیت برآید. این حس عمدتا به دنبال دو حس قبلی می آید.

چه کنیم؟

معمولا عوامل محیط شغلی عامل اصلی فرسودگی است لذا شاید تغییر شغل، تیم همکار و یا سطح سازمانی فرد به پیشگیری کمک کند.

برای مدیریت فرسودگی شغلی اصل اول اهمیت دادن به وجود، جسم، روح، احساسات، عواطف، ظرفیت ها خود است و باید مواظب خوراک، خواب، فعالیت بدنی خود بوده و توجه ویژه به تفریحات، ارتباطات اجتماعی و دوستان، ریلکسیشن، خواندن مجلات و اخبار مورد علاقه و طبیعت گردی داشته باشند. همه فعالیت ها و برنامه ها را بنویسند و زمان بندی کنند.

البته همه اینها کمک به خود فرد میکند ولی ممکن است علت ها و ریشه های فرسودگی کماکان در محیط کار باقی باشند. در این مرحله باید با دقت آنچه را می شود تغییر داد و یا رها کرد را تعیین کنند تا از علل کاسته شود. شاید لازم شود نگرش خود به شغل و مسولیت ها را عوض کرد. باید خسته کننده ترین ها را پیدا کرد و تغییر داد و یا رها کرد. گاهی تغییر فضا و دکور و اتمسفر خود برخی موارد جزئی تر را برطرف می کند و گاهی بسیار فراتر از آن باید شغل را عوض کرد پیش از آن که شغل سرنوشت ما را به بدی عوض کند.

باید نهایت تلاش را کرد تا از هرچه و با هرکس که در محیط کار استرس زا است دوری نمود و باید بتوان انتظار خود از همکاران، رویا و ارباب رجوع را بازتعریف نمود.

اگر حس بدبینی و بدگمانی از علل بارز فرسودگی است آن گاه باید به دنبال ارتباطات فردی و اجتماعی تازه تر بود و دوستان جدیدتری در محل کار و یا زندگی یافت. در محیط کار باید حس حمایت از همدیگر را افزایش داد چون احتمالا دیگران هم درگیر فرسودگی شده باشند.

سازمان نظام پزشکی ج.ا.ایران
معاونت آموزشی و پژوهشی

به کوشش:
دکتر بابک پورقلیج

 سندروم های آلرژی به  پروتئین شیر گاو:

1-پروکتوکولیت آلرژیک: وجود رگه های خون در مدفوع شیرخوار زیر شش ماه خوشحال بدون تب و معمولا شیر مادر خوار

2-انتروکولیت ناشی از آلرژی: اسهال خونی ، استفراغ ،بدحالی ،تب و تابلوی مشابه سپسیس و شوک

3- انتروپاتی آلرژیک : اسهال غیر خونی  مزمن حجیم همراه با اختلال رشد

4-آنافیلاکسی غذایی 

5-ازوفاژیت ائوزینوفیلیک: گیر کردن غذا در مری معمولاً در پسر بچه های سن دبستان

6- سایر بیماریهای ائوزینوفیلیک دستگاه گوارش

7-اگزمای آتوپیک: معمولا فقط درحدود یک سوم موارد آلرژیهای غذایی نقش دارند.

پروکتوکولیت آلرژیک

 با توجه به شیوع بالای پروکتوکولیت آلرژیک و شیوع نسبتاً کم سایر موارد فوق ، به پروکتوکولیت آلرژیک بیشتر خواهیم پرداخت.

 تابلوی بالینی:
معمولاً به صورت بروز رگه های خون در مدفوع از سن یک روزگی تا شش ماهگی و گاهی اوقات تا یک سالگی در شیرخوارانی که حداقل در نیمی از موارد شیر مادر خوار هستند می باشد.

 این شیرخواران حال عمومی خوب داشته و فاقد تب هستند و معمولاً رشد نرمالی نیز دارند.

 در بررسی های آزمایشگاهی گلبولهای سفید و گاهی گلبولهای قرمز در مدفوع دیده می شوند.

 ممکن است با سایر علائم آلرژی مثل اگزما همراهی داشته یا نداشته باشند.

 با این تابلوی بالینی اقدام تشخیصی بیشتری لازم نیست  هر چند گاهی اوقات در مواردی که تشخیص مبهم است از رکتوسیگموئیدوسکوپی میتوان استفاده کرد.

 درمان
اساس درمان حذف پروتئین های آلرژن از رژیم غذایی شیرخوار است. شایعترین آلرژن ها به ترتیب شیوع در پروکتوکولیت آلرژیک عبارتند از : لبنیات گاوی ،سویا ،تخم مرغ ،ذرت و شکلات

شیر مادر خواران: در شیرخوارانی که با شیر مادر تغذیه می شوند مواد غذایی آلرژن باید به ترتیب شیوع، هر دو هفته از رژیم غذایی مادر حذف شوند و در صورت تداوم دفع خون پس از دو هفته ماده آلرژن بعدی در این رژیم قرار گیرد، یعنی در ابتدا توصیه می شود مادر از مصرف لبنیات گاوی خودداری کند. اگر پس از دو هفته همچنان رگه خون در مدفوع ادامه داشت حذف سویا و تخم‌مرغ و در قدم بعد سایر آلرژن های شایع توصیه می شود.

 با توجه به اینکه پروتئین شیر گوسفند و بز ۹۰% با پروتئین شیر گاو واکنش متقاطع دارد فلذا منطقی است که در قدم اول لبنیات گوسفند و بز نیز از رژیم غذایی مادر حذف شود .

به مادر توصیه می‌شود با توجه به حذف لبنیات، از قرص کلسیم دی روزانه یک تا دو عدد استفاده کند.

 مصرف لبنیات شتر و اسب و الاغ با توجه به تنها ۴ درصد احتمال واکنش متقاطع با پروتئین شیرگاو معمولاً مشکلی ایجاد نمی کند

شیر خشک خواران: در کودکان شیر خشک خوار باید از شیر خشک های با پروتئین کاملاً هیدرولیزه یعنی آپتامیل پپتی ،آپتامیل پپتی جونیور، نوترامیژن یا کومیداژن استفاده شود.

 نکته مهم:
استفاده از شیر خشک های با پروتئین کمی هیدرولیزه یعنی شیرخشک های دارای پسوند HA در درمان  آلرژی توصیه نمی‌شود. تنها اندیکاسیون شیرخشک‌های HAدر شیرخوارانیست که ((هیچ علامتی از آلرژی ندارند و شیر خشک خوار هستند و در خانواده سابقه قوی آلرژی دارند)).

مدت درمان:

 مدت رژیم فوق شش ماه تمام و تا سن ۹ تا ۱۲ ماهگی شیرخوار است. پس از آن به تدریج آلرژن ها از آلرژن های کمتر شایع با مقدار کم و نظارت والدین وارد رژیم غذایی شیرخوار می‌شوند و در صورت عدم بروز خون در مدفوع به تدریج مقدار آن افزایش می‌یابد و ظرف یک تا دو هفته ماده آلرژن بعدی امتحان میشود.

در صورت بروز رگه خون در مدفوع با شروع ماده غذایی جدید آن ماده به مدت سه ماه مجدداً از رژیم غذایی حذف و پس از ۳ ماه دوباره به تدریج و با مقدار کم وارد رژیم غذایی شیرخوار خواهد شد.

در شیرخشک خواران، هر چند منابع علمی توصیه به استفاده از شیرخشک های معمولی برای شکستن رژیم در سن ۹ تا ۱۲ ماهگی و ۶ ماه پس از شروع رژیم رادارند اما برخی متخصصین استفاده از شیرخشکهای کمی هیدرولیزه یعنی HAرابرای شکستن رژیم توصیه می کنند.

 نکته مهم :
در زمان شروع غذای کمکی نیز باید به مراعات رژیم توسط شیرخوار توجه کافی شود یعنی آلرژن های شایع به ویژه لبنیات گاو و گوسفند همچنان در رژیم غذایی شیرخوار نباید باشند و نکته مهم آنکه از غذاهای آماده کودکان موجود در بازار که تقریبا همگی دارای شیر گاو هستند استفاده نشود.

زمان شروع غذای کمکی در این شیرخواران تفاوتی با شیرخواران سالم نداشته و می‌توان در سن ۴ تا ۶ ماهگی برای آنها نیز غذای کمکی شروع کرد

 نکته مهم:
ملاک پاسخ به درمان عدم رویت خون واضح در مدفوع است و نیازی به تکرار آزمایش مدفوع نیست، چرا که تا مدتها ممکن است گلبول های سفید در مدفوع دیده شوند که نشان دهنده عدم پاسخ به درمان نیست

هرچند در برخی منابع توصیه می شود که در صورتی که مادر مجبور به حذف بیش از دو ماده غذایی اصلی از رژیم غذایی شود بهتر است شیر مادر قطع و از شیرخشک های کاملاً هیدرولیزه استفاده شود اما با توجه به مزایای شیر مادر در صورتی که مادر مشکلی با این موضوع ندارد بهتر است همچنان رژیم را ادامه بدهد و اطمینان بخشی از جانب پزشک درباره سیر مطلوب بیماری به خانواده انجام شود.

نکته :گاهی اوقات که علیرغم حذف آلرژن ها از رژیم غذایی مادر دفع خون واضح در مدفوع شیرخوار ادامه می یابد می توان مصرف قرص پانکراتین توسط مادر همراه با غذا هر وعده یک عدد را به مدت ۲ تا ۴ هفته امتحان کرد.

نکته: مصرف پروبیوتیکها توسط شیرخوار می‌تواند در درمان آلرژی نقش کمکی داشته باشد.

    دکتر حسین علیمددی
فوق تخصص گوارش کودکان
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران

سازمان نظام پزشکی ج.ا.ایران
معاونت آموزشی و پژوهشی

به کوشش:
دکتر بابک پورقلیج

خون و سلول های خونی

خون بافت مایعی است که از چهار جزء اصلی : پلاسما، گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها تشکیل شده است.

خون عملکردهای مختلفی دارد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• انتقال اکسیژن و مواد مغذی به ریه و بافت ها
• تشکیل لخته خون برای جلوگیری از دست دادن خون اضافی
• حاوی سلول ها و آنتی بادی ها جهت دفاع در مقابل عفونت
• انتقال مواد زائد به کلیه ها و کبد
• تنظیم دمای بدن

خونی که در عروق بدن شما در حال گردش می باشد، به عنوان خون کامل شناخته می شود و حدود 7 تا 8 درصد از کل وزن بدن شما را تشکیل می دهد.

 خون کامل شامل حدود 55 درصد پلاسما و 45 درصد سلول های خونی است. یک فرد بالغ با قد متوسط حدودا بین 10-12 پیمانه خون در سیستم گردش خون خود دارد.

سلول های خونی از سلول های بنیادی خون ساز تشکیل می شوند و در مغز استخوان از طریق فرآیند بسیار تنظیم شده تولید می شوند. سلول های بنیادی خون ساز قادرند به گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت تبدیل شوند . این سلول ها را می توان همچنین در بند ناف نوزادان تازه متولد شده نیز یافت نمود. سلول های بنیادی برای درمان انواع بیماری ها از جمله لوسمی، لنفوم، نارسایی مغز استخوان و اختلالات مختلف ایمنی استفاده می شوند.

اجزای خون و اهمیت آنها

بسیاری از شما تاکنون تحت آزمایش خون یا اهدای خون قرار گرفته اید، اما هماتولوژی و مطالعات در زمینه خون موارد بسیار بیشتری از اینها را شامل می شود. پزشکانی که در زمینه خون تخصص دارند (هماتولوژیست) پیشرفت های بسیاری را در زمینه درمان و پیشگیری از بیماری های خونی انجام داده اند.

ما طی این مقاله و مقالات بعدی تلاش می کنیم با معرفی اصولی سلول های خونی، بیماری های شایع ، بیان علل و روش های درمانی نوین و کاربردی ،سطح آگاهی عموم جامعه را افزایش دهیم و به سوالات متداول بیماران پاسخ دهیم.

پلاسما

جزء مایع خون، پلاسما نامیده می شود که مخلوطی از آب، قند، چربی، پروتئین و الکترولیت ها است. وظیفه اصلی پلاسما انتقال سلول های خونی در سراسر بدن به منظورانتقال مواد مغذی، مواد زائد، آنتی بادی ها، پروتئین های ایجاد کننده انعقاد، پیام رسان های شیمیایی مانند هورمون ها و پروتئین هایی است که به حفظ تعادل مایعات بدن کمک می کنند.

گلبول های قرمز( اریتروسیت ها)

گلبول‌های قرمز که به دلیل رنگ قرمز روشن‌شان شناخته می‌شوند، فراوان‌ترین سلول ها در خون هستند و حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد حجم آن را تشکیل می‌دهند. شکل یک گلبول قرمز بصورت یک دیسک مقعرالطرفین با مرکز مسطح است . به عبارت دیگر هر دو وجه دیسک دارای فرورفتگی‌های کاسه‌مانند کم عمقی هستند.

تولید گلبول های قرمز توسط اریتروپویتین، هورمونی که عمدتاً توسط کلیه ها تولید می شود، کنترل می شود. ساخت گلبول‌های قرمز خون به‌ صورت سلول‌های نابالغ در مغز استخوان شروع می‌شود و تقریباً پس از هفت روز و رسیدن به بلوغ در جریان خون آزاد می‌شوند. برخلاف بسیاری از سلول‌های دیگر، گلبول‌های قرمز هیچ هسته‌ای ندارند و به راحتی می‌توانند شکل خود را تغییر دهند تا در رگ‌های خونی مختلف بدن جای بگیرند. با این حال، با اینکه فقدان هسته، گلبول قرمز را انعطاف‌پذیرتر می‌کند،ولی طول عمر سلول را در مسیر عبور از کوچک‌ترین رگ‌های خونی محدود می‌کند و به غشای سلول آسیب می‌رساند و ذخیره انرژی آن را کاهش می‌دهد. گلبول های قرمز به طور متوسط ​​تنها 120 روز زنده می مانند.

گلبول های قرمز حاوی پروتئین خاصی به نام هموگلوبین هستند که به انتقال اکسیژن از ریه ها به بقیه بدن کمک می کنند و سپس دی اکسید کربن را از بدن به ریه ها برمی گردانند تا بتوان آن را بازدم کرد. به دلیل وجود تعداد زیادی گلبول قرمز که رنگ خود را از هموگلوبین می گیرند، خون قرمز به نظر می رسد. درصدی از حجم کل خون که از گلبول های قرمز تشکیل شده است، هماتوکریت نامیده می شود و یک معیار رایج برای اندازه گیری سطح گلبول های قرمز خون است. این نسبت در زنان و مردان سالم و بالغ به ترتیب برابر ۴۵–۳۵ و ۵۰–۴۰ درصد است.

گلبول های سفید(لکوسیت ها)

گلبول های سفید از بدن در برابر عفونت محافظت می کنند. تعداد آنها بسیار کمتر از گلبول های قرمز است و حدود 1 درصد از خون شما را تشکیل می دهند.
                                                       

رایج ترین نوع گلبول های سفید، نوتروفیل ها هستند که 55 تا 70 درصد از کل گلبول های سفید را تشکیل می دهند. هر نوتروفیل کمتر از یک روز زندگی می‌کند، بنابراین مغز استخوان شما باید دائماً نوتروفیل‌های جدیدی بسازد تا محافظت در برابر عفونت را حفظ کند. تزریق نوتروفیل به فرد، معمولاً مؤثر نیست زیرا آنها برای مدت طولانی در بدن باقی نمی مانند.

نوع اصلی دیگر گلبول سفید، لنفوسیت است. دو جمعیت اصلی از این سلول ها وجود دارد. لنفوسیت های T به تنظیم عملکرد سایر سلول های ایمنی کمک می کنند و به طور مستقیم به سلول های آلوده عفونی و سلول های تومورال حمله می کنند. لنفوسیت های B آنتی بادی می سازند .این آنتی بادی ها،پروتئین هایی هستند که به طور خاص باکتری ها، ویروس ها و سایر مواد خارجی را هدف قرار می دهند.

انواع دیگر لکوسیت ها شامل : منوسیت ها، اﺋوزینوفیل ها، بازوفیل ها

پلاکت ها (ترومبوسیت)

برخلاف گلبول‌های قرمز و سفید، پلاکت‌ها در واقع سلول نیستند، بلکه قطعات کوچکی از سلول‌هایی به نام مگاکاریوسیت ها (موجود در مغز استخوان) هستند. پلاکت ها با جمع شدن در محل آسیب عروق، و چسبیدن به پوشش رگ خونی آسیب دیده و تشکیل یک پایه و سازه، به فرآیند لخته شدن خون (یا انعقاد) کمک می کند. این امر منجر به تشکیل لخته فیبرینی می شود که زخم را می پوشاند و از نشت خون به بیرون جلوگیری می کند. فیبرین همچنین داربست اولیه را تشکیل می دهد که بر روی آن بافت جدید تشکیل می شود و در نتیجه باعث بهبودی محل آسیب می شود.

افزایش پلاکت‌ها بیش از حد طبیعی می‌تواند باعث لخته شدن غیرضروری خون شود که منجر به سکته مغزی و حملات قلبی می شود. با این حال، به لطف پیشرفت های انجام شده در درمان های ضد پلاکتی، درمان هایی برای کمک به جلوگیری از این حوادث بالقوه کشنده وجود دارد. برعکس، تعداد کمتر از حد طبیعی پلاکت ها می توانند منجر به خونریزی گسترده شوند.

شمارش کامل سلول های خونی  (CBC)

آزمایش شمارش کامل خون (CBC) اطلاعات مهمی در مورد انواع و تعداد سلول‌های خون، به ویژه گلبول‌های قرمز خون و درصد آنها (هماتوکریت) یا محتوای پروتئین (هموگلوبین)، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها به پزشک می‌دهد که به تفصیل در جلسات بعد صحبت خواهد شد.

نتایج CBC ممکن است شرایطی مانند کم خونی، عفونت و سایر اختلالات را تشخیص دهد.

پزشک شما همچنین ممکن است یک اسمیر خون انجام دهد، که راهی برای مشاهده سلول های خونی شما در زیر میکروسکوپ است که در مطالب آتی شما را با یافته های قابل مشاهده در این آزمایش آشنا می کنیم.  

 دکتر مریم باقریان
فوق تخصص هماتولوژي اونكولوژي و پيوند مغز استخوان

سازمان نظام پزشکی ج.ا.ایران
معاونت آموزشی و پژوهشی

به کوشش:
دکتر بابک پورقلیج

یک‌چهارم جمعیت جهان کبدچرب دارند. در دیابتی‌ها کبدچرب بسار شایع‌تر است و سه‌چهارم افراد دیابتی، کبدچرب دارند. خطر پیشرفت کبدچرب و ایجاد عوارض کبدی، در دیابتی‌ها بیشتر از کسانی است که دیابت ندارند. تا امروز، هیچ دارویی (شیمیایی، گیاهی، عطاری، طب قدیم، طب جدید) برای درمان کبدچرب وجود ندارد. اگر دارویی برای این بیماری وجود داشت، بیش از دو میلیارد انسان در کرۀ زمین به این مشکل مبتلا نمی‌بودند. مراقب باشید فریب فروشندگان دارو و مکمل‌ها (به‌خصوص داروهای گیاهی) را نخورید. البته تحقیقات علمی در دنیا در جریان است و بعید نیست تا چند سال آینده، داروهای اثربخش و کم‌عارضه برای درمان کبدچرب به بازار جهانی معرفی شوند.

درمان اصلی بیماری کبدچرب، رسیدن به وزن مناسب از طریق رژیم غذایی و فعالیت بدنی است.
به طور کلی، غذاهایی که با آسیب سلولی مبارزه می‌کنند، استفاده از انسولین را برای بدن شما آسان‌تر می‌کنند یا التهاب را کاهش می‌دهند، می‌توانند به معکوس کردن این وضعیت کمک کنند.
از آنجایی که هر فرد متفاوت است، باید با پزشک و متخصص تغذیه، برای بررسی سایر علل بیماری کبدی، و ارائه یک برنامه غذایی مناسب برای خود صحبت کنید.
به عنوان یک اصل کلّی، مبتلایان به کبدچرب باید کالری کم دریافت کنند. بنابراین، حتی غذاهایی که برای آنها مفید هستند، باید به مقدار کم و کنترل شده مصرف شوند. زیاده‌روی، حتی در مصرف مواد مفید، می‌تواند باعث تشدید بیماری و صدمه خوردن به سلامتی شما شود.

غذاهایی که در کبدچرب مفیدند
رژیم غذایی مدیترانه‌ای اگرچه نخستین بار برای مبتلایان به بیماری کبدچرب طراحی نشده، اما شامل بسیاری از مواد غذایی است که به کاهش چربی در کبد شما کمک می‌کنند و شامل چربی‌های سالم ، آنتی اکسیدان‌ها و کربوهیدرات‌های پیچیده است.

اگر کبد‌چرب دارید، مواد غذایی زیر برای شما مفید هستند:
ماهی و غذاهای دریایی
غلات کامل
آجیل
روغن زیتون
سبزیجات
آووکادو
حبوبات

چربی‌های مناسب را انتخاب کنید
سلول‌های شما از گلوکز (نوعی قند)، به عنوان سوخت استفاده می‌کنند. هورمون انسولین کمک می‌کند که گلوکز از غذای هضم شده، به سلول‌های شما برسد.
‌اغلب مبتلایان به بیماری کبدچرب دارای وضعیتی به نام «مقاومت به انسولین» هستند. یعنی بدن آنها انسولین می‌سازد اما نمی‌تواند به خوبی از آن استفاده کند، در نتیجه گلوکز در خون آنها تجمع می‌یابد می‌شود و کبد آن را به چربی تبدیل کرده، در خود ذخیره می‌کند.
برخی چربی‌ها در رژیم غذایی می‌توانند به بدن شما کمک کنند تا از انسولین بهتر استفاده کند، طوری که سلول‌های بدن شما بتوانند گلوکز را جذب کنند و کبد شما نیازی به ساخت و ذخیره چربی نداشته باشد.

در رژیم غذایی خود، از این مواد بیشتر استفاده کنید:
اسیدهای چرب امگا-3، موجود در ماهی ، روغن ماهی ، روغن‌های گیاهی، آجیل (به‌ویژه گردو)، دانه کتان و روغن بذر کتان و سبزیجات برگ‌دار ، چربی‌های غیراشباع موجود در منابع گیاهی مانند زیتون، آجیل و آووکادو

غذاهایی که باید از آنها اجتناب کنید:
از چربی‌های اشباع  پرهیز کنید چون مصرف آنها منجر به رسوب چربی بیشتر در کبد شما می‌شود. این مواد زیان‌آور در غذاهای زیر به مقدار زیاد وجود دارند:
پنیر پرُچرب
ماست پُرچرب
گوشت قرمز
محصولات پخته شده و غذاهای سرخ شده با روغن نخل یا نارگیل.
اقلام قندی مانند آب‌نبات، نوشابه معمولی و سایر مواد غذایی دارای قندهای افزوده از جمله شربت ذرت.

آنتی‌اکسیدان‌ها و مکمل‌های مفید برای سلامت کبد
وقتی مواد مغذی به درستی تجزیه نشوند، سلول‌ها آسیب می‌بینند. این می‌تواند منجر به تجمع چربی در کبد شما شود. ترکیباتی که به عنوان آنتی‌اکسیدان شناخته می‌شوند می‌توانند به محافظت از سلول‌ها در برابر این آسیب کمک کنند.

آنتی‌اکسیدان‌ها در کدام مواد غذایی یافت می شوند؟
قهوه (مصرف 4 فنجان قهوه بدون شکر در روز برای کبدچرب بسیار مفید است)
چای سبز
سیر خام
میوه‌ها، به ویژه تمشک و خانواده آن
سبزیجات
دانه‌ آفتابگردان
بادام‌
روغن‌های گیاهی مایع با چربی‌های غیراشباع، مانند روغن زیتون یا کانولا.
مکمل‌ها

دانشمندان در حال مطالعه برخی مکمل‌ها هستند تا ببینند آیا ممکن است برای کبد شما مفید باشند یا خیر:
گوجی‌بِری (وُلف‌بِری)، گیاهی که اغلب در طب چینی استفاده می‌شود، ادعا شده که اندازه دور شکم را کاهش می‌دهد. اما تحقیقات بیشتری لازم است تا معلوم گردد این ادعا حقیقت دارد یا خیر.
رِسوِراترول، که از پوست انگور قرمز به دست می‌آید، ممکن است به کنترل التهاب کمک کند. مطالعات متناقض نشان می‌دهد که فایدۀ آن بستگی به میزان مصرفش دارد.
سلنیوم یک ماده معدنی است که در ماهی تن و صدف یافت می‌شود. (بیشتر افراد در رژیم غذایی خود به اندازه کافی دریافت می‌کنند و اغلب نیاز به مصرف بیشتر آن نیست)
خار مریم. ممکن است آن را به نام سیلیمارین، لیورگل یا اسامی دیگر بشناسید. مطالعات علمی نشان داده‌اند که مصرف این ماده هیچ تأثیر مفیدی بر بافت کبد ندارد.
بِربِرین، گیاهی است که در طب چینی استفاده می‌شود. در مطالعات اولیه، به نظر می‌رسد که به کاهش کلسترول و کنترل قند خون کمک ‌کند. اما تحقیقات بیشتری لازم است تا معلوم گردد این اثر واقعاً وجود دارد یا خیر.
 
قبل از مصرف هر‌گونه مکملی با پزشک مشورت کنید. مکمل‌ها می‌توانند با داروهای مهم دیگری که مصرف می‌کنید تداخل داشته باشند، یا خود، عوارض برای شما ایجاد کنند. اگر مقدار مناسب مکمل‌ها را به روش صحیح مصرف نکنید، ممکن است مفید نباشند یا حتّی زیان‌آور باشند.

ویتامین‌ها و مواد معدنی

در رژیم غذایی خود به اندازه کافی از مواد زیر استفاده کنید:
ویتامین D. سطوح پایین این نوع ویتامین ممکن است در انواع شدید کبدچرب نقش داشته باشد. در زیر نور خورشید، بدن شما ویتامین D تولید می‌کند. همچنین می‌توانید آن را در برخی محصولات لبنی دریافت کنید. لبنیات کم چرب را انتخاب کنید زیرا چربی اشباع کمتری دارند.
پتاسیم. سطوح پایین آن ممکن است با بیماری کبدچرب غیرالکلی مرتبط باشد. ماهی‌هایی مانند سالمون منبع خوبی برای پتاسیم هستند. همچنین پتاسیم در سبزیجات از جمله کلم بروکلی، گوجه فرنگی، نخود فرنگی و سیب زمینی شیرین و میوه‌هایی مانند موز، کیوی و زردآلو به میزان زیاد وجود دارد. لبنیات مانند شیر و ماست نیز سرشار از پتاسیم هستند. یادتان باشد انواع کم چرب را انتخاب کنید.
بتائین. ممکن است از کبد شما در برابر رسوب چربی محافظت کند، اما نتایج تحقیقات متناقض است. این ماده در جوانه گندم و میگو وجود دارد.
 
اجتناب از الکل
الکل یک سمّ کبدی و عامل بسیار مهمی در ایجاد و تشدید کبدچرب و تبدیل شدن آن به سیروز کبدی و سرطان کبد است. تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که در فردی که کبدچرب دارد، حتی مقادیر اندکی الکل هم خطرناک است. بنابراین اگر کبدچرب دارید، توصیه پزشکان، پرهیز اکید از مصرف الکل است.

کاهش وزن، درمان اصلی کبدچرب
مهم‌ترین درمان کبدچرب، کاهش وزن است. حتی کاهش 5 درصد از وزن بدن نیز می‌تواند چربی را در کبد شما کاهش دهد. اگر حدود 10 درصد از وزن بدن خود را کاهش دهید، التهاب و احتمال آسیب به سلول‌های کبدی را کاهش خواهید داد. کبدچرب با کاهش وزن کاهش می‌یابد و حتی می‌تواند به طور کامل برطرف شود. در افرادی که کبدچرب سبب آسیب به سلول‌های سالم کبدشان شده، و فیبروز کبدی خفیف تا متوسط هم پیدا کرده‌اند، کاهش‌وزن می‌تواند علاوه بر رفع چربی از کبد، باعث رفع فیبروز کبد و بازگشت سلامت کامل به کبد شود.
در کاهش وزن عجله نکنید – نیم تا یک کیلو کاهش وزن در هفته کافی است. کاهش وزن سریع ممکن است اوضاع را بدتر کند. به دلایل نامعلوم، کاهش وزن سریع خود باعث تشدید کبدچرب می‌شود. اگر نمی‌توانید وزن خود را کاهش دهید، از پزشک سوال کنید که آیا جراحی کاهش وزن برای شما گزینه مناسبی هست یا خیر.
 
ورزش مناسب برای داشتن کبد سالم
ورزش هوازی می‌تواند میزان چربی کبد شما را کاهش دهد. تمرینات مقاومتی یا تمرینات قدرتی مانند وزنه برداری نیز می‌تواند بیماری کبدچرب را بهبود بخشد. تلاش کنید حداقل 5 روز در هفته، هر بار 30 تا 60 دقیقه یا بیشتر تمرینات هوازی انجام دهید و اگر اهل تمرینات مقاومتی هستید، 3 روز در هفته تمرینات قدرتی متوسط را هدف قرار دهید.
مطالعات جدید نشان داده‌اند حتی مقادیر کمتر ورزش هم مفید است. حتی اگر روزی نیم‌ساعت پیاده‌روی کنید، بهتر از آن است که هیچ فعالیتی نداشته باشید.

کنترل قند خون مهم است
دستورات پزشک را برای درمان دیابت خود اجرا کنید. داروهای خود را طبق دستور مصرف کنید و مراقب کنترل قند خون خود باشید.

مراقب چربی خون باشید
برای حفظ سلامت کبد خود باید کلسترول و تری‌گلیسیرید (چربی‌های موجود در خون) را در سطح سالم نگه دارید. یک رژیم غذایی سالم و عمدتاً گیاهی داشته باشید، ورزش منظم را فراموش نکنید و در صورت تجویز پزشک از دارو برای کاهش چربی خون استفاده کنید.

18 فروردین 1401
تألیف: دکتر امیرعلی سهراب پور، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران

سازمان نظام پزشکی ج.ا.ایران
معاونت آموزشی و پژوهشی

به کوشش:
دکتر بابک پورقلیج

سرخک عفونتی است که به راحتی پخش می شود و در برخی افراد می تواند مشکلات جدی ایجاد کند. تزریق واکسن MMR
بهترین راه برای پیشگیری است . 

بررسی کنید که آیا شما یا فرزندتان سرخک دارید یا خیر

سرخک معمولاً با علائم سرماخوردگی شروع می شود و چند روز بعد بثورات پوستی ایجاد می گردد. برخی افراد نیز ممکن است لکه های کوچکی در دهان خود داشته باشند.

علائم شبیه سرماخوردگی

اولین علائم سرخک عبارتند از:

• تب
• آبریزش یا گرفتگی بینی
• عطسه کردن
• سرفه
• چشم های قرمز، دردناک و دارای آبریزش
• لکه هایی در دهان

ممکن است چند روز بعد لکه های سفید کوچک در داخل گونه ها و پشت لب ها ظاهر شود. این لکه ها معمولا چند روز طول می کشند.

بثورات سرخک 
 بثورات پوستی معمولاً چند روز پس از علائم سرماخوردگی ظاهر می شوند.

بثورات روی صورت و پشت گوش ها شروع می شود و سپس به بقیه بدن سرایت می کند.

لکه های بثورات سرخک گاهی برجسته می شوند و به هم می پیوندند و لکه های پیوسته ای ایجاد می کنند. آنها معمولاً خارش ندارند.

بثورات روی پوست سفید، قهوه ای یا قرمز به نظر می رسد. ممکن است روی پوست قهوه ای و مشکی دیدن آنها سخت تر باشد.

 مطمئن نیستید که سرخک است ؟

اگر هر دو دوز واکسن را زده اید یا قبلا سرخک داشته اید، احتمال سرخک بسیار کم است .

توصیه فوری
 در صورتی که شما یا فرزندتان :

- فکر می کنید ممکن است  سرخک داشته باشید.
- با فردی که سرخک دارد در تماس نزدیک بوده اید و قبلاً سرخک نداشته اید یا 2 دوز واکسن تزریق نکرده اید.
- با کسی که سرخک دارد در تماس نزدیک بوده اید و باردار هستید - سرخک می تواند در بارداری جدی باشد.
- سیستم ایمنی ضعیفی دارید و فکر می کنید سرخک دارید یا در تماس نزدیک با فرد مبتلا به سرخک بوده اید.

سرخک می تواند به راحتی به دیگران سرایت کند.
با پزشک عمومی خویش تماس گرفته یا به مرکز جامع سلامت منطقه خود مراجعه نمایید.

چگونه از خود یا فرزندتان مراقبت کنید؟
سرخک معمولاً در عرض یک هفته شروع به بهبود می کند. پس از مراجعه به پزشک ، کارهایی وجود دارد که می توانید برای کاهش علائم و کاهش خطر گسترش عفونت انجام دهید.

می تواند کمک کند:
- استراحت کنید و مایعات فراوان مانند آب بنوشید تا از کم آبی بدن جلوگیری کنید.
- استامینوفن یا ایبوپروفن را برای تسکین تب مصرف کنید - به کودکان زیر 16 سال آسپرین ندهید.
- از پشم یا پنبه آغشته به آب گرم استفاده کنید تا به آرامی پوسته چشم خود یا کودکتان را پاک کنید.

مهم
حداقل 4 روز از زمانی که جوش برای اولین بار ظاهر می شود، از حضور در مهد کودک، مدرسه یا محل کار خودداری کنید.
همچنین سعی کنید از تماس نزدیک با نوزادان، افراد باردار و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف خودداری نمایید .

چگونه از شیوع یا ابتلا به سرخک جلوگیری کنیم ؟

سرخک زمانی پخش می شود که فرد مبتلا سرفه یا عطسه کند. کارهایی وجود دارد که می توانید برای کاهش خطر انتشار یا ابتلا به آن :

انجام دهید:
- دست های خود را اغلب با صابون و آب گرم بشویید.

- هنگام سرفه یا عطسه از دستمال کاغذی استفاده کنید.

- دستمال های استفاده شده را در سطل زباله بیندازید.

انجام ندهید:

از کارد و چنگال، فنجان، حوله، لباس یا ملحفه  بصورت مشترک استفاده نکنید.

عوارض سرخک

سرخک در صورت سرایت به سایر قسمت های بدن مانند ریه ها یا مغز می تواند منجر به مشکلات جدی شود.
مشکلاتی که می تواند توسط سرخک ایجاد شود عبارتند از:

• پنومونی
• مننژیت
• کوری
• تشنج 

این مشکلات نادر هستند، اما برخی افراد بیشتر در معرض خطر هستند. این شامل نوزادان و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف است.

سرخک در بارداری

اگر در دوران بارداری به سرخک مبتلا شوید، ممکن است به کودک شما آسیب برساند.
می تواند باعث شود:

• سقط جنین یا مرده زایی
• زایمان زودرس (قبل از هفته 37 بارداری)
• نوزاد با وزن کم هنگام تولد

اگر باردار هستید و با کسی که سرخک دارد در تماس نزدیک بوده اید، دریافت مشاوره پزشکی بسیار مهم است.
سریعا به پزشک مراجعه کنید.

شما یا فرزندتان به سرخک مبتلا هستید و :

• تنگی نفس
• تب بالا که پس از مصرف استامینوفن یا ایبوپروفن کاهش نمی یابد.
• گیجی
• تشنج 

نزدیکترین مرکز درمانی را بیابید.

در برابر سرخک واکسن بزنید

واکسن MMR می تواند از سرخک جلوگیری کند. همچنین از شما و فرزندتان در برابر اوریون و سرخجه محافظت می کند .
واکسن MMR برای همه کودکان در بریتانیا و نیز در ایران ارائه می شود. 2 دوز می تواند مادام العمر در برابر سرخک، اوریون و سرخجه محافظت کند.
اگر مطمئن نیستید که خود یا فرزندتان واکسن را زده اید، از مرکز سلامت محل زندگی خویش بپرسید .

NHS

سازمان نظام پزشکی ج.ا.ایران
معاونت آموزشی و پژوهشی

به کوشش:
دکتر بابک پورقلیج

مبتلایان به کرونایی که درمان‌ها را از منزل پیگیری می‌کنند هیچ نیازی به استفاده از بخور سرد ندارند، استفاده از دستگاه‌های بخور سرد ضمن اینکه برای فرد هیچ فایده‌ای ندارد باعث افزایش انتقال بیماری می‌شود. با مرطوب کردن فضا تغییری در شرایط بیماران مبتلا به کرونا ایجاد نمی‌شود.

آنتی بیوتیک در گلودردهای ناشی از کووید ۱۹ هیچ تأثیری ندارد ضمن اینکه مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک ها علاوه بر عوارض، مقاومت دارویی نیز ایجاد می‌کند. مبتلایان به کرونا تا جایی که امکان دارد از مصرف دارو خودداری کنید و با استفاده از مایعات و استراحت در منزل بیماری را پشت سر بگذارید.

استفاده خودسرانه کورتون و داروهای استروئیدی در درمان کرونا خصوصاً در روزهای ابتدایی آفت درمان این بیماران است. این داروها می‌تواند وضعیت مبتلایان را به مراتب حادتر کنند چراکه سیستم ایمنی بسیاری از افراد به صورت طبیعی می‌تواند با کرونا مبارزه کند، این در شرایطی است که داروهای حاوی کورتون سیستم ایمنی را ضعیف می‌کند.

استفاده از مایعات و استراحت کافی مهم است.  بهترین درمان‌ها در مراحل اولیه و خفیف ابتلاء به کرونا، همچنان همان درمان‌های متداول مربوط به سرماخوردگی است.

 کرونا برای برخی گروه‌ها می‌تواند بسیار خطر آفرین باشد، افرادی که واکسن نزده‌اند باید هرچه سریع‌تر در برابر کرونا واکسینه شوند، دسته دوم هم افراد دارای بیماری زمینه‌ای هستند.

 افرادی که ضعف سیستم ایمنی دارند، حتی با زدن واکسن هم در معرض ابتلاء به ویروس هستند و در برابر کرونا ایمنی کافی ندارند، خطرات ابتلاء و عوارض ناشی از کرونا برای گروه‌های در معرض خطر همچنان پا برجاست این افراد باید ضمن انجام واکسیناسیون همچنان پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند چرا که کوچک‌ترین بی احتیاطی می‌تواند مشکلات جدی برای این گروه‌ها در پی داشته باشد. اگر واکسن زده‌اید و مجدداً به کرونا هم مبتلا شده‌اید به مراتب احتمال انتقال به سایرین کمتر خواهد بود، چرا که لود ویروس پایین‌تر است.

افرادی که به رغم واکسیناسیون در برابر کرونا مجدداً به این ویروس مبتلا شده‌اند، معمولاً فرم خفیف‌تری از بیماری را تجربه کرده‌اند، موضوعی که به وضوح در موج ششم دیده شده است.

 دکتر پیام طبرسی
رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری

سازمان نظام پزشکی ج.ا.ایران
معاونت آموزشی و پژوهشی

به کوشش:
دکتر بابک پورقلیج