آخـریــن مطالب «ویروس»
تزریق واکسن کرونا شما را مبتلا نمی‌کند
دکتر سید علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی بیمارستان مسیح دانشوری می‌گوید: «پرسشی که بسیاری از مردم جامعه این روزها مطرح می‌کنند این است که زمانی که واکسن کرونا تزریق می‌کنیم، آیا ویروسی دفع می‌کنیم و احتمال انتقال ویروس ضعیف شده‌ای که از طریق واکسن وارد بدن می‌شود، به دیگران وجود دارد یا خیر؟ و آیا بعد از تزریق واکسن تست PCR مثبت می‌شود و باید خودمان را قرنطینه کنیم؟»
پاسخ تمام این سؤالات «نه» است.
با تزریق واکسن به کرونا مبتلا می‌شویم؟
او تأکید می‌کند که پاسخ تمام این سؤالات «نه» است. تاکنون همه واکسن‌های کرونایی که در دنیا مجوز گرفته‌اند، همگی ویروس‌های غیرفعال در آنها استفاده شده است. این واکسن‌ها به چند دسته تقسیم میشوند. یک دسته از آنها واکسن‌های ژنومی یا mRNA هستند که شامل واکسن های «مادرنا» و «فایزر» است. دسته دیگر، واکسن های وکتوری هستند که شامل «آسترازنکا» و «جانسون اند جانسون» و نیز واکسن «اسپوتنیک» است که در ایران تزریق می‌شود.
ناجی تصریح می‌کند: «گروه دیگر، واکسن‌های غیرفعال شده هستند مانند «سینوفارم» و «سینووکس» و در آینده هم واکسن «برکت» هم جزء همین ها قرار می‌گیرند. گروه دیگر هم واکسن‌های پروتئینی هستند که تنها شامل واکسن «نوواوکس» می‌شود که مجوز گرفته و مردم اطمینان داشته باشند که هیچ کدام از این واکسن ها تولید ویروس نمی‌کنند و ویروسی وارد بدن آن ها نمی‌کند.
پس از تزریق واکسن قرنطینه شویم یا نه؟
به گفته او، تاکنون واکسنی مجوز نگرفته که ویروس زنده ضعیف شده داشته باشد؛ برخی محققان در دنیا در حال کار هستند اما هیچ گونه مجوزی دریافت نکرده‌اند. بنابراین، هیچ کدام از واکسن های تزریق شده، در بدن ویروسی تولید نمی‌کنند.
بنابراین، دیگران را هم آلوده نمی‌کنند و افراد بعد از تزریق واکسن احتیاجی به قرنطینه کردن خودشان ندارند و در برابر مواجهه با دیگران نیاز به مراقبت ندارند اما در حالت کلی باید از خودشان مراقبت کنند.
رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی مسیح اشاره می کند که افراد بعد از تزریق واکسن ممکن است دچار علائمی نظیر تب و بدن درد شوند که کاملا طبیعی است و مربوط به عوارض بعد از تزریق واکسن می‌شود و جای نگرانی نیست. بهتر است برای کاهش این علائم، استراحت کنند.
افراد برای کاهش درد و تب مجاز به مصرف مسکن هستند؟
ناجی اظهار می کند که افراد واکسینه شده‌ای که پس از تزریق دچار تب یا بدن درد میشوند ممنوعیت خاصی برای مصرف مسکن ندارند اما توصیه می‌کنیم از مسکن‌هایی استفاده کنند که در کار سیستم ایمنی تداخلی ایجاد نکند. بنابراین بهترین مسکن‌هایی که می توانند برای کاهش این علائم استفاده کنند، استامینوفن هستند و بهتر است مسکن‌های دیگر مصرف نکنند.
آیا افراد واکسینه شده ناقل ویروس هستند؟
این دکترای ویروس شناسی پزشکی تأکید می‌کند که عملکرد واکسن در جلوگیری از ایجاد بیماری‌های متوسط، خطرناک، شدید و بستری شدن و مرگ است. به همین دلیل است کسانی که واکسن تزریق می‌کنند، ممکن است با ویروس برخورد داشته باشند و عفونت در بدن آنها به وجود بیاید اما بیماری علامت داری را نشان ندهند. بنابراین، تعداد محدودی از آنها ممکن است علائم بسیار کمی را نشان دهند.
او خاطرنشان می‌کند: «افرادی هم که واکسن تزریق می‌کنند ممکن است مبتلا به عفونت ویروس کرونا شوند و ویروس را دفع کنند. بنابراین، توصیه می کنیم تا زمانی که تا زمانی که مقدار مناسب پوشش واکسیناسیون در جوامع صورت نگیرد، آزادسازی جامعه نباید به سرعت انجام شود چرا که ممکن است افراد بعد از انتشار ویروس، آن را به افراد حساس و در معرض خطر منتقل کنند. بنابراین، آزادسازی جامعه شامل ماسک زدن و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی را بعد از ایجاد پوشش بالای واکسیناسیون در جامعه اجرایی خواهیم کرد. افرادی هم که واکسن تزریق کرده اند باید مراقب باشند که بیماری را به دیگران منتقل نکنند. ایمنی جمعی طبق محاسبات زمانی شکل می گیرد که بین ۷۰ تا ۷۵ درصد جامعه واکسینه شده باشند.»
افراد واکسینه شده در خانواده چه نکاتی را باید رعایت کنند؟
ناجی می‌گوید: «وظیفه افرادی که واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند در قرار گرفتن در کنار اعضای خانواده هیچ فرقی با زمان قبل از تزریق واکسن نمی‌کند و به همان اندازه‌ای که افراد بدون تزریق واکسن رعایت می‌کنند، افرادی هم که تزریق داشته‌اند، باید رعایت کنند. معمولا اعضای خانواده در کنار یکدیگر و در محیط خانه نیازی به استفاده از ماسک ندارند اما وقتی از خانه خارج میشوند، باید تمام اصول مراقبتی را رعایت کنند و با مشاهده علائم، خودشان را قرنطینه کنند و با مراجعه به پزشک، درمان های لازم را دریافت کنند.»
او می‌گوید: «اگر افرادی که همگی واکسینه شده‌اند با هم رفت و آمد می‌کنند، لزومی به رعایت اصول و استفاده از ماسک ندارند چرا که همه آنها واکسینه شده‌اند و خطری از نظر انتقال ویرسو به هم ندارند. اما این امر برای دیگران که واکسن تزریق نکرده‌اند، می‌تواند خطرناک باشد.»
تا چه زمانی در ایران واکسیناسیون کامل انجام می‌شود؟
ناجی می‌گوید: «پیش بینی این امر بسیار دشوار است اما با توجه به تحولات اخیر که وزیر بهداشت اعلام کرده‌اند در تولید واکسن‌های داخلی ایجاد شده و تولید آنها با سرعت در حال پیشروی است و از طرفی مقدار پیش خرید واکسن «اسپوتنیک» که انجام شده و قرار است با فاصله زمانی ۷، ۸ ماهه به مقدار ۶۰ میلیون دوز خریداری کنند، به نظر می‌رسد که تا انتهای سال واکسیناسیون را انجام دهیم اما صحبت‌ها این است که تا آذر ماه واکسیناسیون کامل انجام شود اما یک زمان احتمالی را باید برای آن در نظر گرفت.»
دوز دوم واکسن چقدر اهمیت دارد؟
رئیس بخش ویروس شناسی بیمارستان مسیح در ادامه گفت و گو با سیناپرس این گونه تشریح می‌کند که واکسن‌ها شکل‌های مختلفی دارند و دستورالعمل های متفاوتی هم دارند. برخی از واکسن‌های کرونا یک دوزی هستند مانند واکسن «جانسون اند جانسون» و برخی دو دوزی و برخی هم حتی سه دوزی یا حتی تزریقی اشتنشاقی هستند. این ها براساس کارآزمایی بالینی ای که انجام می‌دهند، فاصله و غلظت مناسب واکسن را مشخص کرده و در قالب دستورالعمل عنوان می‌کنند.
او همچنین ادامه می‌دهد: «به همین دلیل، واکسن‌های دو دوزی هم ممکن است عددهای متفاوتی از زمان تزریق دوز دوم آنها بشنویم. به عنوان مثال، برخی واکسن های کشته شده به فاصله دو هفته از دوز اول تزریق میشوند. بعضی واکسن وکتوری ۲۰ تا ۲۸ روز بعد دوز دوم آن تزریق می شود.»
ناجی در توضیح دوز دوم واکسن تأکید می‌کند که نقش دوز دوم واکسن کرونا، نقش تقویتی دارد و با تزریق واکسن در دوز اول، سیستم ایمنی بدن تحریک می شود اما به مقدار مناسبی نیست که ایمنی کامل ایجاد کند. بنابراین، برای این که ایمنی مناسبی ایجاد شود، با فاصله زمانی مشخص، دوز دوم هم تزریق می‌شود تا تحریک سیستم ایمنی بدن به حداکثر خودش برسد.
او در ادامه به سیناپرس می‌گوید: »فاصله‌ای که بین دوز اول و دوم واکسن مطرح می‌شود، بیشتر از آن که به ایجاد کارایی واسکن مربوط باشد، به کمبود منابع واکسن مرتبط می‌شود تا بتوانند در یک مقطع زمانی پوشش بیشتری از دوز واکسن را در جامعه داشته باشند به همین دلیل، فاصله واکسن را زیاد کرده اند تا بتوانند از این موقعیت استفاده کنند. در نتیجه، کارآیی واکسن با فاصله زیاد بین دو دوز واکسن تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد.»
آیا افرادی که در دوران ابتلا به کرونا قرار دارند می‌توانند واکسن تزریق کنند؟
ناجی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «خیر. افراد مبتلا به کرونا در زمانی که مبتلا هستند نباید اقدام به تزریق واکسن کنند و باید منتظر بمانند تا بعد از بهبودی کامل و اتمام دوره بیماری، واکسن را تزریق کنند و در هیچ منبعی فاصله ای بین بهبودی تا تزریق کرونا اشاره نشده است.»
او تأکید می‌کند: «ممکن است گاهی فاصله زمانی بین یک تا سه ماه برای افراد بهبود یافته برای تزریق واکسن اعلام شود که این فاصله بیشتر به این دلیل ذکر شده که دنیا با کمبود واکسن مواجه است و اولویت با افرادی است که تاکنون مبتلا به کرونا نشده و حساس هستند.»
درگیری بافت مغز در کووید ۱۹
مطالعه اول
حدود یک سوم بیماران مبتلا به کووید ۱۹ که در بیمارستان بستری میشوند، علائم تغییرات سطح هوشیاری از گیجی تا کما را نشان می‌دهند.
مطالعه‌ای در ده بیمارستان در میشیگان انجام شد. در فاصله زمانی ۵ مارچ تا ۴ اپریل ۲۰۲۰ (۱۵ اسفند تا۱۶ فروردین)، ۵۰۹ بیمار بستری مبتلا به کووید ۱۹ مورد بررسی قرار گرفتند. مشخص شد مدت زمان بستری بیمارانی که علائم درگیری مغزی (تغییرات سطح هوشیاری) دارند، سه برابر طولانی‌تر از بیماران بدون تغییرات سطح هوشیاری است.
۳۲ درصد از افراد با علائمی از درگیری بافت مغز بعد از ترخیص قادر به انجام فعالیت‌های روزانه بدون کمک بودند، در مقابل ۸۹ درصد افراد بدون علائم درگیری بافت مغز به روال زندگی سابق بازگشتند.
این مطالعه نشان داد، آنسفالوپاتی احتمال مرگ را ۷ برابر افزایش می‌دهد و حتی بروز عوارض بعد ترخیص از بیمارستان را نیز بیشتر می‌کند و به طور کلی پیش‌آگهی را ضعیف می‌کند.
بنابراین به نظر می‌رسد مبتلایان به آنسفالوپاتی بعد از ترخیص از بیمارستان نیاز به پیگیری دقیق و خدمات توانبخشی دارند تا احتمال عوارض بعدی در این بیماران کاهش یابد.
۱۶۲ بیمار مبتلا به آنسفالوپاتی عمدتا مرد بودند و سن بالا داشتند و مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند سرطان، بیماری‌های سیستم دستگاه عصبی، بیماری‌های قلبی و عروقی، کلسترول بالا، سیگاری، بیماری کلیوی وغیره بودند.
هنوز به درستی مکانیسم بروز آنسفالوپاتی به دنبال کووید ۱۹ مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد علت آن، پاسخ سیستم ایمنی بدن به ویروس و فعال شدن پروسه التهابی است، نه حمله مستقیم ویروس به بافت مغز .
بروز آنسفالوپاتی، یکی از نگرانی‌ها به دنبال ابتلا ترامپ به کووید۱۹ بود، به دلیل این که ریسک فاکتورهای ابتلا به آن مانند جنس و کلسترول بالا را دارا می‌باشد.
این مطالعه، مطالعه مهمی است به این دلیل که درگیری بافت مغز به دنبال کووید ۱۹ اغلب رخ می‌دهد، علائم طولانی نیز می‌باشد، اما توجه کافی به آن نمی‌شود.
در خصوص علائم سیستم عصبی، ۴۵ درصد بیماران، درد عضلانی، ۳۸ درصد سردرد، ۳۰ درصد سرگیجه و درصد کمتری کاهش حس بویایی و چشایی را تجربه می‌کنند.
این علائم برخلاف آنسفالوپاتی، در جوانان دیده می‌شود و بیمار ممکن است مدت‌ها درگیر این علائم باشد در حالی که علائم واضح تنفسی ندارد.
مطالعه دوم
در مطالعه‌ای در هامبورگ آلمان در فاصله زمانی ۱۳ مارچ تا ۲۴ اپریل ۲۰۲۰ ( ۲۳ اسفند تا ۵ اردیبهشت)، ۴۳ فرد فوت شده به دلیل کووید ۱۹، که ابتلا آنها با تست PCR تایید شده بود، با میانگین سنی ۷۶ سال مورد بررسی قرار گرفت.
بررسی پاتولوژیک در پیاز بویایی، گره‌های قاعده‌ای (Basal Ganglia)، ساقه مغز و مخچه با بررسی سلول‌های میکروگلیا، آستروسیت و لنفوسیت‌های T سایتوتوکسیک در این نواحی انجام شد.
در ۷۹ درصد، اینفیلتراسیون سلول‌های میکروگلیا و لنفوسیت‌های T سایتوتوکسیک با درگیری واضح ساقه مغز، مخچه و اینفیلتراسیون لنفوسیت‌های T سایتوتوکسیک در مننژ دیده شد.
در ۵۱ درصد این موارد پروتئین ویروس در بافت مغز قابل شناسایی بود، اما این یافته ارتباطی با شدت تغییرات پاتولوژیک بافت مغز نداشت.
به طور کلی، به نظر می‌رسد تغییرات نوروپاتولوژیک در بیماران مبتلا به کووید ۱۹ خفیف است، تغییرات عصبی التهابی به طور عمده در ساقه مغز دیده می‌شود.
شواهدی در دست نیست که ویروس مستقیما به بافت مغز حمله می‌کند. بلکه پاسخ سیستم ایمنی بدن به عفونت کووید ۱۹ باعث بروز تغییرات پاتولوژیک در بافت مغز می شود.
تدوین: دکتر زهرا فرزاد
ویروس‌ها چگونه بین افراد منتقل میشوند؟ یک شبیه‌سازی جالب
ویروس‌ها موجودات میکروسکوپی هستند که به چشم عادی نمی‌آیند و به همین خاطر بسیاری اوقات آنها را دست کم می‌گیریم. حالا که موضوع کرونا داغ شده، فرصت خوبی است تا ببینیم این ویروس‌ها چگونه منتشر میشوند. این کلیپ کوتاه به خوبی نشان می‌دهد که ویروس‌ها چگونه به راحتی از یک فرد به فرد دیگر منتقل میشوند. لطفا آن را ببینید: