دکتر مریم باقریان
فوق تخصص هماتولوژي اونكولوژي و پيوند مغز استخوان

خون و سلول های خونی

خون بافت مایعی است که از چهار جزء اصلی : پلاسما، گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها تشکیل شده است.

خون عملکردهای مختلفی دارد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• انتقال اکسیژن و مواد مغذی به ریه و بافت ها
• تشکیل لخته خون برای جلوگیری از دست دادن خون اضافی
• حاوی سلول ها و آنتی بادی ها جهت دفاع در مقابل عفونت
• انتقال مواد زائد به کلیه ها و کبد
• تنظیم دمای بدن

خونی که در عروق بدن شما در حال گردش می باشد، به عنوان خون کامل شناخته می شود و حدود 7 تا 8 درصد از کل وزن بدن شما را تشکیل می دهد.

 خون کامل شامل حدود 55 درصد پلاسما و 45 درصد سلول های خونی است. یک فرد بالغ با قد متوسط حدودا بین 10-12 پیمانه خون در سیستم گردش خون خود دارد.

سلول های خونی از سلول های بنیادی خون ساز تشکیل می شوند و در مغز استخوان از طریق فرآیند بسیار تنظیم شده تولید می شوند. سلول های بنیادی خون ساز قادرند به گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت تبدیل شوند . این سلول ها را می توان همچنین در بند ناف نوزادان تازه متولد شده نیز یافت نمود. سلول های بنیادی برای درمان انواع بیماری ها از جمله لوسمی، لنفوم، نارسایی مغز استخوان و اختلالات مختلف ایمنی استفاده می شوند.

اجزای خون و اهمیت آنها

بسیاری از شما تاکنون تحت آزمایش خون یا اهدای خون قرار گرفته اید، اما هماتولوژی و مطالعات در زمینه خون موارد بسیار بیشتری از اینها را شامل می شود. پزشکانی که در زمینه خون تخصص دارند (هماتولوژیست) پیشرفت های بسیاری را در زمینه درمان و پیشگیری از بیماری های خونی انجام داده اند.

ما طی این مقاله و مقالات بعدی تلاش می کنیم با معرفی اصولی سلول های خونی، بیماری های شایع ، بیان علل و روش های درمانی نوین و کاربردی ،سطح آگاهی عموم جامعه را افزایش دهیم و به سوالات متداول بیماران پاسخ دهیم.

پلاسما

جزء مایع خون، پلاسما نامیده می شود که مخلوطی از آب، قند، چربی، پروتئین و الکترولیت ها است. وظیفه اصلی پلاسما انتقال سلول های خونی در سراسر بدن به منظورانتقال مواد مغذی، مواد زائد، آنتی بادی ها، پروتئین های ایجاد کننده انعقاد، پیام رسان های شیمیایی مانند هورمون ها و پروتئین هایی است که به حفظ تعادل مایعات بدن کمک می کنند.

گلبول های قرمز( اریتروسیت ها)

گلبول‌های قرمز که به دلیل رنگ قرمز روشن‌شان شناخته می‌شوند، فراوان‌ترین سلول ها در خون هستند و حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد حجم آن را تشکیل می‌دهند. شکل یک گلبول قرمز بصورت یک دیسک مقعرالطرفین با مرکز مسطح است . به عبارت دیگر هر دو وجه دیسک دارای فرورفتگی‌های کاسه‌مانند کم عمقی هستند.

تولید گلبول های قرمز توسط اریتروپویتین، هورمونی که عمدتاً توسط کلیه ها تولید می شود، کنترل می شود. ساخت گلبول‌های قرمز خون به‌ صورت سلول‌های نابالغ در مغز استخوان شروع می‌شود و تقریباً پس از هفت روز و رسیدن به بلوغ در جریان خون آزاد می‌شوند. برخلاف بسیاری از سلول‌های دیگر، گلبول‌های قرمز هیچ هسته‌ای ندارند و به راحتی می‌توانند شکل خود را تغییر دهند تا در رگ‌های خونی مختلف بدن جای بگیرند. با این حال، با اینکه فقدان هسته، گلبول قرمز را انعطاف‌پذیرتر می‌کند،ولی طول عمر سلول را در مسیر عبور از کوچک‌ترین رگ‌های خونی محدود می‌کند و به غشای سلول آسیب می‌رساند و ذخیره انرژی آن را کاهش می‌دهد. گلبول های قرمز به طور متوسط ​​تنها 120 روز زنده می مانند.

گلبول های قرمز حاوی پروتئین خاصی به نام هموگلوبین هستند که به انتقال اکسیژن از ریه ها به بقیه بدن کمک می کنند و سپس دی اکسید کربن را از بدن به ریه ها برمی گردانند تا بتوان آن را بازدم کرد. به دلیل وجود تعداد زیادی گلبول قرمز که رنگ خود را از هموگلوبین می گیرند، خون قرمز به نظر می رسد. درصدی از حجم کل خون که از گلبول های قرمز تشکیل شده است، هماتوکریت نامیده می شود و یک معیار رایج برای اندازه گیری سطح گلبول های قرمز خون است. این نسبت در زنان و مردان سالم و بالغ به ترتیب برابر ۴۵–۳۵ و ۵۰–۴۰ درصد است.

گلبول های سفید(لکوسیت ها)

گلبول های سفید از بدن در برابر عفونت محافظت می کنند. تعداد آنها بسیار کمتر از گلبول های قرمز است و حدود 1 درصد از خون شما را تشکیل می دهند.
                                                       

رایج ترین نوع گلبول های سفید، نوتروفیل ها هستند که 55 تا 70 درصد از کل گلبول های سفید را تشکیل می دهند. هر نوتروفیل کمتر از یک روز زندگی می‌کند، بنابراین مغز استخوان شما باید دائماً نوتروفیل‌های جدیدی بسازد تا محافظت در برابر عفونت را حفظ کند. تزریق نوتروفیل به فرد، معمولاً مؤثر نیست زیرا آنها برای مدت طولانی در بدن باقی نمی مانند.

نوع اصلی دیگر گلبول سفید، لنفوسیت است. دو جمعیت اصلی از این سلول ها وجود دارد. لنفوسیت های T به تنظیم عملکرد سایر سلول های ایمنی کمک می کنند و به طور مستقیم به سلول های آلوده عفونی و سلول های تومورال حمله می کنند. لنفوسیت های B آنتی بادی می سازند .این آنتی بادی ها،پروتئین هایی هستند که به طور خاص باکتری ها، ویروس ها و سایر مواد خارجی را هدف قرار می دهند.

انواع دیگر لکوسیت ها شامل : منوسیت ها، اﺋوزینوفیل ها، بازوفیل ها

پلاکت ها (ترومبوسیت)

برخلاف گلبول‌های قرمز و سفید، پلاکت‌ها در واقع سلول نیستند، بلکه قطعات کوچکی از سلول‌هایی به نام مگاکاریوسیت ها (موجود در مغز استخوان) هستند. پلاکت ها با جمع شدن در محل آسیب عروق، و چسبیدن به پوشش رگ خونی آسیب دیده و تشکیل یک پایه و سازه، به فرآیند لخته شدن خون (یا انعقاد) کمک می کند. این امر منجر به تشکیل لخته فیبرینی می شود که زخم را می پوشاند و از نشت خون به بیرون جلوگیری می کند. فیبرین همچنین داربست اولیه را تشکیل می دهد که بر روی آن بافت جدید تشکیل می شود و در نتیجه باعث بهبودی محل آسیب می شود.

افزایش پلاکت‌ها بیش از حد طبیعی می‌تواند باعث لخته شدن غیرضروری خون شود که منجر به سکته مغزی و حملات قلبی می شود. با این حال، به لطف پیشرفت های انجام شده در درمان های ضد پلاکتی، درمان هایی برای کمک به جلوگیری از این حوادث بالقوه کشنده وجود دارد. برعکس، تعداد کمتر از حد طبیعی پلاکت ها می توانند منجر به خونریزی گسترده شوند.

شمارش کامل سلول های خونی  (CBC)

آزمایش شمارش کامل خون (CBC) اطلاعات مهمی در مورد انواع و تعداد سلول‌های خون، به ویژه گلبول‌های قرمز خون و درصد آنها (هماتوکریت) یا محتوای پروتئین (هموگلوبین)، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها به پزشک می‌دهد که به تفصیل در جلسات بعد صحبت خواهد شد.

نتایج CBC ممکن است شرایطی مانند کم خونی، عفونت و سایر اختلالات را تشخیص دهد.

پزشک شما همچنین ممکن است یک اسمیر خون انجام دهد، که راهی برای مشاهده سلول های خونی شما در زیر میکروسکوپ است که در مطالب آتی شما را با یافته های قابل مشاهده در این آزمایش آشنا می کنیم.  

سازمان نظام پزشکی ج.ا.ایران
                  معاونت آموزشی و پژوهشی

به کوشش:
دکتر بابک پورقلیج

دوره آموزش حرفه ای دستیار کنار دندانپزشک به منظور آموزش اصول و مهارتهای کمک به دندانپزشکان و جهت ایجاد دانش ، تبحر و آمادگی در دستیاران و برای اشتغال در این حرفه برگزار می گردد.

دوره کنونی توسط  سازمان نظام پزشکی ج.ا.ایران و موسسه امید درمانگران فردا در بازه زمانی 20خرداد لغایت 20مرداد ماه سال 1402 و با مجوز مرکز ملی آموزش های مهارتی و حرفه ای علوم پزشکی وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی و تحت نظر آن مرکز برگزار شده و در پایان دوره گواهی رسمی و مورد تایید آن مرکز صادر خواهد شد.

چه کسانی میتوانند در این دوره شرکت کنند ؟
گروه هدف این دوره فارغ التحصیلان تمامی رشته ها با مدرک دیپلم دوره دوم متوسطه و بالاتر می باشند.

قابل ذکر است دوره های آموزشی با مجوز مرکز ملی آموزشهای مهارتی و حرفه ای علوم پزشکی تنها دوره های آموزشی مهارتی و حرفه ای مورد تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دارای ارزش قانونی می باشند.

چگونه ثبت نام کنیم ؟

داوطلبان برای شرکت در این دوره لازم است ابتدا در سامانه مرکز ملی آموزشهای مهارتی و حرفه ای علوم پزشکی و با استفاده از راهنمای این امر ثبت نام نمایند.

همچنین جهت کسب اطلاعات بیشتر و آگاهی از چگونگی ثبت نام در این دوره می توانید با فرستادن پیام به شماره 09123237890 در پیام رسانهای واتس آپ و تلگرام سوالات خود را مطرح نمایید.

تعریف روانپزشکی:

تعریف ساده:
به شکل ساده میتوان روانپزشکی را شاخه ای از پزشکی بنائیم که وظیفه تشخیص و درمان بیماری های روانی را برعهده دارد.

در چنین تعریف ساده ای به دلیل نامشخص بودن مرز بندی برخی از بیماری های روان حیطه عملکرد روانپزشکی معین نمیشود. علاوه بر این در کار رایج روانپزشکی بسیاری از بیماران یافت می شوند که کسالت روانی آنها ناشی از بیماری های جسمی است و نمی توان به دلیل آنکه عامل ایجاد علائم روانی ،بیماری جسمی است آن را در حیطه روانپزشکی ندانیم.

تعریف سبب شناسی :
در این تعریف روانپزشکی را شاخه از طب میدانند که تشخیص و درمان اختلالات رفتاری ، فکری و هیجانی می دانند که هنوز علت ارگانیک خاصی برای آن یافت نشده است.

 این تعریف نیز با همان توجیه قبلی قابل پذیرش نیست و قسمتی از محدوده کارکرد روانپزشکی که ثانویه به بیماری های جسمی است را نادیده می گیرد. ضمن آنکه با این تعریف به مرور زمان و با افزایش دانش پزشکی از اتیولوژی بیماری ها برخی از اختلالات روانی از این مجموعه خارج می شوند. این قاعده تاکنون اجرا نشده است و اگرچه اطلاعات ما درخصوص سبب شناسی بیماری ها (مثلاً اختلالات اضطرابی) بسیار بیشتر از گذشته است ولی کماکان اختلالات مذکور جزئی از کار تشخیصی و درمانی روانپزشکی است.

تعریف جامع:
در این تعریف روانپزشکی عبارت است از شاخه ای از علم پزشکی ای که وظیفه تشخیص و درمان رفتارهای "غیر تطابقی " (maladaptive) را بر عهده دارد بر اساس این تعریف رفتارهای غیر تطابقی رفتارهایی است که منجر به افت عملکرد فردی، اجتماعی یا موجب رنج و ناراحتی  (distress) روانی می شود .بر اساس قرارداد های علمی مجموعه ای از برخی رفتارهای غیر تطابقی در قالب بیماری های روانی تعریف می شود به عنوان مثال رفتارهای تطابقی از جمله احساس غمگینی مفرط اختلال در خواب اختلال در اشتها عدم لذت از زندگی بی انگیزگی اختلال افسردگی نامیده می شود. مواردی نیز ممکن است رفتارهای غیر تطابقی به صورت انفرادی در افراد وجود داشته و در عین حال که منجر به اختلال عملکرد منجر شود ولی از آنجا که با سایر علائم همراه نیست نتوان آن را در چارچوب بیماری های تعریف شده قرار داد. این رفتارها نیز به عنوان یک رفتار غیر تطابقی در حیطه کار روانپزشکی قرار میگیرد.

درمان در روانپزشکی :
درمان در روانپزشکی تعریفی جدا از سایر رشته های پزشکی ندارد بر این اساس درمان عبارت است از هر روشی که منجر بهبودی از یا کاهش عوارض بیماری  شود به شرط آنکه این روش تاثیر مثبت خود را در کارآزمایی‌های بالینی ((Clinical trial به اثبات رسانده باشد .شرط اثبات اثر در کارآزمایی بالینی به این معناست که اثر بخشی یک روش درمان فراتر از اثر تلقینی یا دارونما باشد. در روانپزشکی درمان به دو دسته روشهای دارویی و بیولوژیک و درمانهای غیر دارویی ( انواع رواندرمانی) تقسیم میشود.

اهمیت  بهداشت روان :

اگرچه در محاوره اجتماعی کمتر کسی را می توان یافت که اهمیت بهداشت و سلامت روان را منکر گردد ولی در عمل و هنگام تخصیص امکانات این مهم مورد غفلت حتی پزشکان قرار می گیرد به عبارتی دیگر اگرچه همیشه خواستار سلامت روان و مصونیت  در برابر بیماری های آن هستیم،  نیازهای این حوزه از علم پزشکی را به  تحقیق و سرمایه گذاری کمتر مد نظر داریم . داشتن این نگرش بلاشک ریشه در عدم اطلاعات علمی کافی از موضوع روان و بهداشت آن دارد . لذا دانستن مستندات و دلایل عملی در اثبات اهمیت  سلامت و بهداشت روان از ضروریات مطالعه مقوله روانپزشکی است.

ملاک های اولویت دهی در موضوعات پزشکی :

1.شیوع:

منطقی است هرگاه دسته ای از بیماری ها در جامعه شیوع یابد ، آنها را در اولویت های بهداشتی و پزشکی قرار دهیم لذا چنانچه شیوع اختلالات روانی در جامعه بالا باشد لازم است این بیماریهادر اولویت بهداشتی قرار گیرند.

براساس مطالعات همه گیر شناسی حدوداً 31-18%  افراد جامعه در طی عمر خود به یکی از انواع اختلالات روانپزشکی مبتلا می شوند و این بیانگر شیوع بالای اختلالات روانپزشکی در جامعه است.

موضوع نگران کننده آن است که از این میزان بالای بیماران حدود 5% به پزشک مراجعه می کنند و از این تعداد مراجعین نیز حدود 50% به غلط تشخیص اختلال روانپزشکی  نمی گیردند و درمان آنها به تاخیر می افتد.

2. شدت:

اگرچه تردیدی نیست که شیوع بالاتر هر اختلال به طور منطقی موجوب اولویت بخشی آن اختلال در برنامه های بهداشتی می شود، داشتن شیوع بالاتر یک دسته از بیماری ها شرط کافی در این موضوع نیست چرا که برخی از بیماری ها اگرچه شیوع بالایی در جامعه دارند ولی به سبب شدت خفیف و اثرگذاری مختصر در شرایط زندگی چندان در اولویت قرار نمی گیرند. لذا شدت بیماری به عنوان یکی دیگر از ملاک های اولویت بخشی بهداشتی در نظر گرفته می شود.

    شدت بیماری براساس میزان مرگ و میر(mortality rate) سنجیده می شود یعنی هر چه میزان مرگ و میریک بیماری بالاتر باشد آن بیماری شدیدتر در نظر گرفته میشود. بیماری های روان به طرق مختلف مثل اهمیت ندادن به مسائل جسمی و تاثیر بر پیش آگهی بیماری های خطیر می تواند موجب افزایش مرگ و میر شود. ولی مرگ مستقیم ناشی از اختلالات روانی به طور مشخص ناشی از خودکشی (suicide) است. فکر و اقدام به خودکشی در 100درصد ( به استنثاء موارد بسیار بسیار نادر که Altruistic suicide نامیده می شود) ناشی از  یک اختلال روانپزشکی است. میزان مرگ در اثر خودکشی در جوامع مختلف متفاوت است و به طور متوسط ده تا بیست درصدهزارتخمین زده می شود.

این رقم نشان می دهد که شدت اختلالات روانپزشکی ( یا به عبارتی مرگ و میر ناشی از این بیماری ها) از بسیاری از بیماری های جسمی مانند بیماری های قلب و عروق و بدخیمی ها پایین تر است ولی این به معنی خروج بیماری های روانی از اولویت های بهداشتی نیست چون بسیاری دیگر از بیماری ها علی الخصوص بیماری های مزمن نیز میزان مرگ و میر بالاتری ندارند.

محدود دانستن ملاک اهمیت کسالت ها به شیوع و شدت منطقی نیست چرا که برخی بیماری ها با شیوع نسبتاً بالا میزان مرگ و میر کمی دارند ولی در عین حال بدون ایجاد مرگ، مشکلات فراوان را در مبتلایان به دنبال دارند (Morbidity بالا ) علاوه بر این معین نیست کدامیک از دو ملاک شیوع و شدت (مرگ ومیر) اهمیت بیشتری را در اولیت بندی دارد. با این اوصاف لازم است به گونه ای بتوان این دو عامل را با یکدیگر تلفیق کرد و در عین حال این عامل جدید گویای مشکل بیمارانی نیز باشد که تحت تاثیر عوارضی بجز مرگ و میر بیماری هستند.

3. بار بیماری (disease burden):
این فاکتور گویای تاثیری است که یک بیماری در طی یک مدت معین به جامعه تحمیل می کند. بار بیماریها با شاخص) DALY   ( disability adjusted life years    سنجیده می شود .

استفاده از ملاک Daly یا باری بیماری به منزله استفاده از برآیند شدت ، شیوع و Morbidity بیماری ها است و هر سه فاکتور در محاسبه آن دخالت داشته اند.  طبق تعریف هر واحد DALY   معادل از دست رفتن یک سال از عمر سالم افراد جامعه به دلیل ابتلا به یک بیماری است. به عنوان مثال اگر DALY  یک بیماری در یک سال معین در جامعه ای 3 باشد به این معنی است که بیماری مورد نظر در آن سال معدل 3 سال از عمر سالم افراد جامعه را از بین برده. بر اساس تحقیقات سال 1990 بیماریهای روان و از جمله افسردگی جز بیماریهای با DALY  بالا بوده اند. بر اساس همان پژوهشها پنج بیماری از بین ده بیماری اصلی ایجاد کننده نا توانی در جهان، بیماریهای روانپزشکی بوده است.

وجود Daly بالای بیماری های روانی می تواند دلیل منطقی بر اهمیت بیماری های روانپزشکی بهداشت روان در جامعه باشد.

دکتر سید مهدی صمیمی اردستانی
دانشیار روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
بیمارستان امام حسین

سازمان نظام پزشکی ج.ا.ایران
معاونت آموزشی و پژوهشی

به کوشش:
دکتر بابک پورقلیج

چهارمین نشست هماهنگی مدیران و کارکنان معاونت آموزشی و پژوهشی سازمان نظام پزشکی با رویکرد ارتقای برنامه های آموزش مداوم جامعه پزشکی در رسانه ملی در تاریخ 25 خرداد ماه 1401 در محل این معاونت برگزار شد .

در این نشست تصمیماتی در خصوص اطلاع رسانی گسترده تر برنامه های آموزشی تلویزیون از طریق رسانه های سازمان و معاونت ، افزایش فضای اطلاع رسانی معاونت در سایت رسمی سازمان ، اختصاص فضای اطلاع رسانی برنامه های معاونت در سرسرای ورودی سازمان و برگزاری جلسات اختصاصی منظم کمیته مربوط به برنامه آموزشی رسانه ملی گرفته شده و در ادامه مقرر شد تقویم سالانه برنامه های آموزشی رسانه ملی برای سال 1401 تدوین و گروه های هدف تنوع یابد.

در همین راستا تبادل نشانی سایت و سایر رسانه های معاونت با دانشگاههای علوم پزشکی و انجمنهای علمی مصوب گردید .

در ادامه این نشست بر پیگیری ایجاد فرصتهای تبلیغاتی در برنامه های آموزشی و جذب حامیان مالی و برنامه ریزی در این زمینه تاکید شده و مقرر گردید این امر در اولویت برنامه های مدیران معاونت قرار گیرد. /

دکتر بابک شکارچی در گفت و گویی با بیان این که پزشکان طرحی با تعهدنامه محضری و کمترین درآمد تن به طبابت در مناطق محروم می دهند؛ اظهار کرد: همکاران طرحی رنج ها و مشقت های زیادی را برای طبیب شدن متحمل می شوند اما در نهایت هیچ  انگیزه ای برای ماندگاری در مناطق محروم و دورافتاده ندارند.

وی افزود: بسیاری از پزشکان متخصص طرحی به‌دلیل نبود طرح‌های تشویقی ، مالیات های سنگین که تناسبی با درآمد آن ها ندارد، پرداخت دیرهنگام کارانه و شرایط سخت معیشتی و کمبود امکانات رفاهی هیچ تمایلی برای حضور در مناطق محروم ندارند.

ایشان با بیان این که اگر وزارت بهداشت و دولت شرایط کار و زندگی را برای پزشکان در این مناطق فراهم کنند ، با کمبود پزشک در مناطق دورافتاده مواجه نخواهیم بود؛ ادامه داد: اگر تسهیلات و امکانات رفاهی در اختیار پزشکان طرحی قرار داده شود و از نظر بحث های حقوقی جذابیت های لازم را ایجاد کنند، هیچ گاردی برای نرفتن به این مناطق وجود ندارد.

معاون آموزش و پژوهش سازمان نظام پزشکی در پاسخ به این سوال که آیا با کمبود پزشک متخصص در نظام سلامت روبرو هستیم؛ خاطرنشان کرد: حضور متخصصان در مناطق محروم کمرنگ است و این بدان معنا نیست که پزشک متخصص به اندازه کافی نداریم بلکه تجمع آنها بیشتر در مراکز استان‌ها بویژه پنج کلانشهر کشور است .

دکتر شکارچی با بیان این که پزشکان پس از گذراندن دوران طرح خود هیچ تعهدی برای ماندگاری در مناطق محروم و دورافتاده ندارند، گفت: برای ماندگاری همکاران در این مناطق باید زیرساخت های لازم از جمله امکانات رفاهی و تفریحی ، تجهیزات و ملزومات پزشکی ، درآمد مکفی، بسته های تشویقی و ... فراهم شود تا انگیزه لازم برای در مناطق محروم را داشته باشند.

وی با اشاره به این که مقوله ای که پزشکان متخصص طرحی ناباورانه با آن دست و پنجه نرم می کنند موضوع "معیشت " است؛ تصریح کرد: نبود شرایط مناسب اسکان و ساعات کاری بسیار زیاد و کشیک های خارج از طاقت و شرایط سخت سکونت در مناطق محروم کشور در کنار تنگی معیشت و اقتصاد یکی از آسیب های جدی است که همکاران طرحی با آن دست و پنجه نرم  می کنند.

ایشان درباره دریافتی پزشکان متخصص «طرحی ضریب k» اذعان کرد: دریافتی بستگی به رشته تخصصی و دانشگاه علوم‌ پزشکی دارد و نظم و یکپارچگی بین دانشگاه های مختلف نیست، البته پرداختی حقوق ثابت است ولی کارانه ها طبق طرح پلکانی پرداخت می شود.

دکتر شکارچی اظهار کرد: همواره از چرایی عدم ماندگاری پزشکان در مناطق محروم و نبود  امکانات و زیرساخت های لازم سخن گفته شده اما طرح ماندگاری این همکاران در مناطق دورافتاده به یک معادله چند مجهولی تبدیل شده است و هنوز راهکار اساسی برای رفع این معضل در نظام سلامت ارائه نشده و بحث و بررسی ها در حد یک پیشنهاد باقی مانده است.

وی با گریزی به مبحث پاندمی کووید 19 یاد  آور شد: پس از شیوع کرونا در کشور بار درمانی بیماران در مناطق محروم را همکاران طرحی به دوش کشیدند و این در حالی است که تاکنون سرمایه گذاری های لازم برای ماندگاری پزشکان و حتی ارائه خدمات مطلوب به بیماران در این مناطق در نظر گرفته نشده است و متاسفانه  هر زمان سخن از درآمد و وضعیت معیشتی جامعه پزشکی می شود ؛ همه نگاه‌ها به سمت درصد بسیار کمی از پزشکان می‌رود که طبعا به دلیل شرایط زمانی اکنون وضعیت مالی خوبی دارند در  حالی که این گروه درصد بسیار کمی از جامعه پزشکی را شامل می‌شوند .

معاون آموزش و پژوهش سازمان نظام پزشکی یاد آور شد: باید متولیان امر با بررسی های لازم فکری به حال حفظ سرمایه های علمی کشور نمایند و شرایط لازم را برای ماندگاری و ارائه خدمت پزشکان در مناطق محروم فراهم کنند.

موضوعات مربوط به تابلو ، مهر ، سرنسخه و کارت ویزیت اعضای سازمان نظام پزشکی همواره محل چالش فعالیت حرفه ای بوده و بسیاری از ابهامات و مشکلات روی داده به سبب عدم اطلاع از قوانین و آیین نامه های مربوطه می باشد و بدین سبب مرور مجدد و آموزش مکرر این قوانین و آیین نامه های مربوطه از الزامات ساماندهی این امر شده است و در این مطلب به مرور قوانین و آیین نامه های این مبحث پرداخته می شود .    

آیین‌نامه استانداردسازی تابلو، مهر، سرنسخه و کارت ویزیت مؤسسات پزشکی، مطب‌ها و دفاتر کار شاغلان حرف پزشکی و وابسته

(موضوع بند ج ماده 3 از فصل دوم قانون سازمان نظام‌پزشکی مصوب 25/1/1383 مجلس شورای اسلامی)

فصل 1 – مقدمه

بخش 1- تعاریف:

• مطب: به واحد ساختمانی/آپارتمانی اطلاق می‌گردد که پزشک/دندانپزشک با پروانه طبابت معتبر، تابلو و سرنسخه مجزا صرفا برای ارائه خدمات مجاز در چارچوب ضوابط سازمان نظام‌پزشکی و وزارت بهداشت و درمان در آن به فعالیت می‌پردازد.
• دفتر کار: به واحد ساختمانی/آپارتمانی اطلاق می‌شود که هر یک از اعضای سازمان نظام‌پزشکی دارای پروانه دفتر کار معتبر از سازمان نظام‌پزشکی، صرفا برای ارائه خدمات مجاز در چارچوب ضوابط سازمان نظام‌پزشکی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش در آن به فعالیت می‌پردازد. به محل فعالیت دندانپزشکان تجربی و عینک‌سازان دارای مجوز فعالیت از وزارت بهداشت (به جز مؤسسات پزشکی)، دفتر کار اطلاق می‌شود.
• مؤسسه: منظور، مؤسسه مجاز پزشکی است و عبارت است از شخصیتی حقوقی با مالکیت شخص حقیقی یا حقوقی که به‌صورت خصوصی، دولتی، غیردولتی یا خیریه که به ارائه خدمات پزشکی و پیراپزشکی بپردازد و دارای پروانه بهره‌برداری/تأسیس از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی یا سازمان بهزیستی (حسب مورد) باشد. داروخانه، مرکز درمان سوءمصرف مواد، مرکز مشاوره ژنتیک در این آیین‌نامه تحت شمول تعریف مؤسسه هستند. چنانچه پزشک، دندانپزشک، ماما یا لیسانسیه پروانه‌دار در یک اتاق از مؤسسه‌ای مشغول به ارائه خدمات پزشکی باشند؛ به آن اتاق، مطب/دفتر کار اطلاق نمی‌گردد.
• تابلو: تابلو به سازه‌ای اطلاق می‌شود که باهدف معرفی مطب/دفتر کار یا مؤسسات مشمول این آیین‌نامه در محل ارائه خدمت نصب می‌گردد.
• انواع تابلوها به شرح ذیل می‌باشد:

الف- تابلو افقی: تابلویی است که به‌صورت افقی و چسبیده به ساختمان در محل مطب‌/دفتر کار یا مؤسسات نصب می‌گردد.

ب- تابلو عمودی: تابلویی است که به‌صورت عمود بر ساختمان در محل مطب‌/دفتر کار یا مؤسسات نصب می‌گردد.

ج- تابلو روی پایه: تابلویی است که بر روی پایه در محل معبر و نزدیکی ساختمان مطب‌/دفتر کار یا مؤسسات نصب می‌گردد.

د- تابلو جهت‌نما: تابلویی است که در ابتدای خیابان/گذر مطب‌/دفتر کار، مؤسسه، توسط شهرداری محل نصب می‌گردد.

• نمای اصلی ساختمان: به قسمتی از جبهه اصلی ساختمان که به طور مستقیم یا از طریق حیاط به گذر عمومی دسترسی داشته و در معرض دید از طرف خیابان‌های اصلی یا میادین اصلی قرار داشته باشد، اطلاق می‌گردد.
• سردر: به قسمتی از نمای اصلی ساختمان که حدفاصل بین مرز بالایی در ورودی ساختمان تا زیر سقف طبقه همکف، می‌باشد اطلاق می‌گردد. در مورد ساختمان‌هایی که حیاط در حدفاصل ساختمان و معبر قرار دارد، بالای دیوار حیاط نیز سردر محسوب می‌شود.
• نمای جانبی ساختمان: به جداره‌ها و قسمتی از ساختمان‌ها اطلاق می‌گردد که به گذر عمومی دسترسی نداشته ولی از معبر عمومی دید داشته باشد.
• دیوار حیاط: در ساختمان‌هایی که حیاط در حدفاصل ساختمان و معبر قرار دارد، دیوار‌های داخلی حیاط (به جز دیوار جبهه اصلی ساختمان) که از معبر قابل‌مشاهده‌اند، دیوار حیاط نامیده می‌شوند.
• مهر: مهر عبارت است از یک وسیله کوچک فلزی، چوبی یا پلاستیکی که نام و شماره نظام‌پزشکی و اطلاعات عضو سازمان یا مؤسسه به طور برجسته روی آن تعبیه شده است و با نقش آن بر روی نسخ و اسناد پزشکی موجب اعتباربخشی نسخ و اسناد پزشکی از سوی شخص صاحب مهر می‌گردد.
• سرنسخه: برگه‌ای حاوی مشخصات مطب/دفتر کار یا مؤسسه که دستورات دارویی، پاراکلینیک یا سایر دستورات عضو سازمان بر روی آن نوشته می‌شود و پس از نقش مهر معتبر می‌گردد.
• کارت ویزیت: کارتی با اطلاعات مطب/دفتر کار یا مؤسسه است که جهت معرفی و همچنین ارائه اطلاعات تماس، مورداستفاده قرار می‌گیرد.
• پروانه طبابت: در این آیین‌نامه به پروانه طبابت یا دفتر کار صادره از سامانه پروانه مطب سازمان نظام‌پزشکی اطلاق می‌شود که در زمان بررسی معتبر بوده و تاریخ انقضای آن فرانرسیده باشد. چنانچه تاریخ پروانه طبابت منقضی شود، فاقد اعتبار بوده و هیچ یک از مواد این آیین‌نامه در خصوص آن قابل استناد نیست.
• پروانه بهره‌برداری: در این آیین‌نامه به پروانه تأسیس یا بهره‌برداری مؤسسات پزشکی صادره از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی یا دانشگاه‌های علوم پزشکی خدمات بهداشتی درمانی، اطلاق می‌شود که در زمان بررسی معتبر بوده و تاریخ انقضای آن فرانرسیده باشد. چنانچه تاریخ پروانه بهره‌برداری منقضی شود، فاقد اعتبار بوده و هیچ یک از مواد این آیین‌نامه در خصوص آن قابل استناد نیست.
• عضو سازمان: هر یک از شاغلین حرف پزشکی که به‌موجب ماده 4 قانون تشکیل سازمان نظام‌پزشکی جمهوری اسلامی ایران به عضویت این سازمان درآمده باشد.

بخش 2- دامنه:

• کلیه مؤسسات، مطب‌ها و دفاتر کار مشمول این آیین‌نامه می‌شوند.

فصل 2 – تابلوی مطب‌،دفتر کار و مؤسسه پزشکی

بخش 1- کلیات

• نصب تابلو استاندارد با رعایت مفاد این آیین‌نامه و قوانین جاری کشور برای کلیه مشمولین آیین‌نامه، در معرض دید، متصل به ساختمان محل استقرار و رو به گذر عمومی در یکی از محل‌های مجاز مندرج در ماده 28 همین آیین‌نامه الزامی است.
• صاحبان پروانه طبابت‌/دفتر کار و مؤسسات مکلف‌اند هم زمان با جابه‌جایی یا تعطیلی به هر دلیلی، نسبت به جمع‌آوری تابلو/تابلوهای نصب شده اقدام نموده و موضوع را به سازمان نظام‌پزشکی و معاونت درمان دانشگاه مربوطه کتباً اعلام نمایند.
• رعایت ضوابط فنی، ایمنی و سازه‌ای کلی تابلو الزامی بوده و بروز هرگونه خطرات مالی و جانی ناشی از عدم رعایت آن در مورد مطب‌/دفتر کار بر عهده صاحب پروانه و در مورد مؤسسات برعهده مؤسسه می‌باشد.
• درج هرگونه دیوارنویسی بر روی دیوار بیرونی ساختمان یا محل‌های دیگر مجاور مطب‌/دفتر کار، به‌عنوان معرفی مطب/دفتر کار یا خدمات سلامت یا تابلو ممنوع است.
• ذکر مندرجات تابلو به یک زبان دیگر بعد از متن فارسی و با قلم کوچک‌تر، بلامانع است.
• در مورد رنگ‌، نوع و اندازه قلم نوشتار، محدودیتی وجود ندارد. اندازه قلم محتوای الزامی باید درشت‌تر از اندازه قلم محتوای اختیاری باشد.
• نقش نشان یا لوگوی سازمان نظام‌پزشکی در تابلو الزامی است.
• مندرجات دو طرف تابلوهای عمودی یا پایه‌دار باید یکسان باشد.
• رنگ زمینه تابلو باید سفید باشد.
• نوشتار اصلی تابلو باید به زبان فارسی باشد.
• رنگ نوشتار باید از رنگ‌های تیره انتخاب شود تا روی پس‌زمینه سفید تابلو به‌راحتی قابل تمیز باشد.

بخش 2 – محل نصب تابلو:

• محل‌های مجاز نصب تابلو شامل سر در، دیوار حیاط، نمای ساختمان، نماهای جانبی ساختمان، لبه بام ساختمان، با ارجحیت نمای طبقه اول یا داخل محوطه اماکن و معابر با رعایت مفاد این آیین‌نامه و قوانین جاری کشور است.

تبصره: مؤسسات می‌توانند با رعایت مفاد این آیین‌نامه و قوانین جاری کشور در بام ساختمان محل استقرار مؤسسه اقدام به نصب تابلو نمایند.

• نصب پلاک راهنما با رعایت مفاد این آیین‌نامه و قوانین جاری کشور به ابعاد حداکثر (30×21) در راهروهای داخل ساختمان بلامانع است.

بخش 3- تابلوی مطب‌/دفتر کار:

الف- مشخصات فیزیکی تابلوی مطب‌/دفتر کار:

• نصب حداقل یک تابلو برای مطب‌/دفتر کار مطابق ماده 17 الزامی بوده و نصب حداکثر دو تابلوی دیگر با رعایت مفاد این آیین‌نامه و قوانین جاری کشور مجاز می‌باشد (جمعا سه تابلو به‌صورت افقی، عمودی یا پایه‌دار).
• ماده 31.       اندازه تابلو باید به طول 70 سانتیمتر و ارتفاع 50 سانتیمتر باشد.
• جنس تابلو باید نئون پلاست یا فلکسی فیس باشد.
• ماده 33.       نصب ال‌ای‌دی ثابت یا متحرک، مانیتور، تابلوهای روان یا تابلوهای دارای قابلیت تغییر متن به‌عنوان تابلوی معرف ممنوع است.
• جهت نوشته‌های تابلو باید افقی باشد.

ب- محتوای تابلوی مطب‌/دفتر کار:

• درج نام و نام خانوادگی کامل بر اساس مندرجات پروانه طبابت الزامی است و حذف یا تغییر قسمتی از نام و نام خانوادگی تخلف محسوب می‌گردد.
• درج بالاترین مقطع و رشته تحصیلی مندرج در پروانه طبابت الزامی است. استفاده از حروف اختصار برای عنوان رشته یا مقطع تحصیلی در تابلو ممنوع است.
• درج تلفن، ساعات و ایام پذیرش بیمار اختیاری است.
• درج رتبه رسمی علمی (بورد/دانشنامه) چنانچه در پروانه طبابت قید شده باشد، اختیاری است.
• ماماها و گروه‌های پروانه‌دار پزشکی با مقاطع تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و PhD ضمن رعایت الزام درج مقطع و رشته تحصیلی مندرج در پروانه دفتر کار می‌توانند از بین خدمات مجاز و گواهی دوره‌های طی شده مجاز، حداکثر سه عنوان در تابلو درج نمایند. 
• اعضای سازمان که بالاترین عنوان مندرج در پروانه طبابت آن ها دکترای پزشکی یا دندانپزشکی باشد، ضمن رعایت الزام درج مقطع و رشته تحصیلی مندرج در پروانه طبابت می‌توانند از بین رشته‌های تخصصی مجاز (بدون ذکر عنوان متخصص)، خدمات مجاز و گواهی دوره‌های طی شده مجاز حداکثر سه عنوان در تابلو درج نمایند. 
• پزشکان و دندانپزشکان متخصص ضمن رعایت الزام درج بالاترین مقطع و رشته تحصیلی مندرج در پروانه طبابت می‌توانند از بین رشته‌های فوق‌تخصصی یا فلوشیپ مجاز (بدون ذکر عنوان فوق‌تخصص یا فلوشیپ)، خدمات مجاز و گواهی دوره‌های طی شده مجاز، حداکثر دو عنوان در تابلو درج نمایند. 
• پزشکان و دندانپزشکان دارنده درجه فوق‌تخصص یا فلوشیپ ضمن رعایت الزام درج بالاترین مقطع و رشته تحصیلی مندرج در پروانه طبابت می‌توانند از بین خدمات مجاز و گواهی دوره‌های طی شده مجاز، حداکثر دو عنوان در تابلو درج نمایند. 
• عناوین مجاز تخصصی برای پزشکان و دندانپزشکان عمومی و عناوین مجاز فلوشیپ و فوق‌تخصصی برای متخصصان هر رشته ظرف مدت شش ماه از تصویب این آیین‌نامه توسط شورای‌عالی نظام‌پزشکی تصویب و اعلام شده و در صورت نیاز توسط همان شورا بازنگری می‌شود. عناوین مجاز تخصص یا فوق‌تخصص یا فلوشیپ باید مربوط به رشته‌هایی باشد که در حال حاضر در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور در حال تدریس است.
• خدمات مجاز برای هر یک از رشته‌ها و مقاطع، ظرف مدت شش ماه از تصویب این آیین‌نامه توسط شورای‌عالی نظام‌پزشکی تصویب و اعلام شده و در صورت نیاز توسط همان شورا بازنگری می‌شود.
• فهرست دوره‌های طی شده مجاز برای هر رشته، از میان‌دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت حرفه‌ای برگزار شده توسط هر یک از دانشگاه‌های علوم پزشکی و یا دوره‌های مصوب برگزار شده زیر نظر مرکز ملی آموزش‌های مهارتی حرفه‌ای پزشکی وزارت بهداشت، توسط معاونت فنی و نظارت سازمان تهیه و در صورت موافقت کمیسیون مرکزی تابلو اعلام می‌گردد.
• چنانچه مطب‌/دفتر کار در یکی از طرح‌های سلامت‌محور کشوری یا منطقه‌ای شرکت داشته باشد، مجاز به درج عنوان طرح در تابلو در مقطع اجرای طرح می‌باشد. در این صورت، عنوان طرح کشوری جایگزین یک عنوان از عناوین مجاز اختیاری (موضوع مواد 39-42) قابل درج در تابلو می‌شود. سلامت‌محور بودن کشوری یا منطقه‌ای توسط کمیسیون مرکزی تابلو موضوع همین آیین‌نامه احراز می‌گردد.
• دو یا سه عنوان اختیاری موضوع مواد 39 تا 42 باید در یک سطر و بلافاصله در سطر زیرین عنوان اصلی مندرج در پروانه طبابت و با قلم کوچک‌تر از عنوان اصلی نوشته شود.

بخش 4- تابلوی مؤسسات پزشکی:

الف- مشخصات فیزیکی تابلوی مؤسسات پزشکی:

• مؤسسات پزشکی که جزئی (قسمتی) از یک ساختمان را به خود اختصاص داده‌اند، ملزم به نصب حداقل یک تابلو به ابعاد حداکثر (140×100) هستند. مؤسسات با رعایت مفاد این آیین‌نامه و قوانین جاری کشور مجاز به نصب تابلوی دوم و یا سوم نیز می‌باشند (به‌صورت افقی یا عمودی).
• طول تابلوی مؤسساتی که یک ساختمان مستقل به خود اختصاص داده‌اند حداکثر به‌اندازه ابعاد سردر ساختمان (عرض ساختمان) می‌باشد.
• مؤسساتی که یک ساختمان مستقل به خود اختصاص داده‌اند، می‌توانند در صورت دسترسی و اشراف به چند گذر، در هر گذر یک تابلو با رعایت استاندارها و ضوابط این آئین‌نامه نصب نمایند.
• مؤسسات پزشکی که یک ساختمان مستقل را به خود اختصاص داده‌اند، می‌توانند بر اساس مفاد این آیین‌نامه و بر اساس قوانین جاری کشور تابلویی در پشت‌بام نصب نمایند.
• مؤسساتی که در طبقه همکف واقع شده‌اند و دیوار مشرف به معبر یا دیوار حیاط مشرف به معبر دارند، طول تابلوی معرف می‌تواند به‌اندازه عرض واحد ساختمانی آن مؤسسه باشد.
• نصب تابلوی مستقل خارج از ساختمان برای داروخانه داخلی مؤسسات، آزمایشگاه، رادیولوژی و سایر بخش‌‌های بیمارستان مجاز نیست، ولی نصب تابلو داروخانه مستقل مستقر در درمانگاه در معرض دید و خارج از ساختمان الزامی است.
• در انتخاب جنس تابلوی مؤسسات محدودیتی وجود ندارد. ولی نصب مانیتور، تابلوهای روان یا تابلوهای دارای قابلیت تغییر متن به‌عنوان تابلوی مؤسسات ممنوع است.
• مؤسسات پزشکی به‌استثنای بیمارستان، مجاز به نصب تابلوی مستقل برای کادر درمانی نیستند.

ب- محتوای تابلوی مؤسسات پزشکی:

• نام و عنوان مؤسسه مطابق پروانه تأسیس/بهره‌برداری مؤسسه الزامی است.

تبصره 1: بیمارستان‌هایی که علاوه بر حداقل بخش‌های پایه تخصصی (داخلی – جراحی عمومی – زنان و زایمان – اطفال)، بر اساس پروانه بهره‌برداری دارای حداقل سه بخش تخصصی دیگر باشند، می‌توانند از عنوان بیمارستان تخصصی استفاده نمایند.

تبصره 2: بیمارستان‌هایی که بر اساس تبصره 1 مجاز به درج عنوان تخصصی در تابلو می‌شوند، چنانچه بر اساس پروانه بهره‌برداری دارای حداقل سه بخش فوق‌تخصصی باشد می‌توانند از عنوان بیمارستان تخصصی و فوق‌تخصصی استفاده نمایند.

• درج بخش‌های مندرج در پروانه تأسیس/بهره‌برداری مؤسسه و حداکثر سه خدمت مجاز ارائه شده توسط مؤسسه اختیاری است، درج این خدمات در تابلوی مؤسسات پس از تصویب و ابلاغ فهرست خدمات مجاز هر مؤسسه توسط شورای‌عالی امکان‌پذیر خواهد بود.
• درج نشان (لوگوی) سازمان نظام‌پزشکی الزامی است.
• در صورتی که پروانه‌های تأسیس/بهره‌برداری توسط وزارت بهداشت/دانشگاه یا دانشکده علوم پزشکی صادر شده باشد، ذکر نام مرجع صدور پروانه اختیاری است.
• درصورتی‌که پروانه‌های تأسیس/بهره‌برداری توسط مرجعی غیر از وزارت بهداشت/دانشگاه یا دانشکده علوم پزشکی صادر شده باشد، ذکر نام مرجع صدور پروانه الزامی است.
• ماده 61.      . درج نوع مالکیت مؤسسه بر اساس پروانه صادره؛ (دولتی، مؤسسه یا نهاد عمومی غیردولتی، خیریه، خصوصی) الزامی است.
• در صورتی که نوع مالکیت مؤسسه بر اساس پروانه صادره؛ دولتی، مؤسسه یا نهاد عمومی غیردولتی یا خیریه باشد، درج نام مؤسس مطابق با مندرجات پروانه بهره‌برداری الزامی است.
• درصورتی‌که نوع مالکیت مؤسسه بر اساس پروانه صادره؛ خصوصی باشد درج نام مؤسس (شخصیت حقیقی یا حقوقی)، بر اساس مندرجات پروانه اختیاری است.
• درج نام واقف (شخصیت حقیقی یا حقوقی) اختیاری است.
• نوبت کاری مؤسسه مطابق پروانه بهره‌برداری مؤسسه الزامی است.
• تابلوی مؤسسات نباید حاوی تصاویر یا اشکال هندسی باشد.

تبصره: نشان (لوگو) مؤسسه در صورتی که به نام مؤسس ثبت رسمی شده باشد، اختیاری است.

• شماره تلفن‌های مؤسسه الزامی است.
• درج بیمه‌های طرف قرارداد اختیاری است.

بخش 7– کمیسیون نظارت بر استانداردسازی تابلوی حرف پزشکی

• به‌منظور هماهنگی، سیاست‌گذاری و نظارت کلان در جهت ساماندهی وضعیت تابلوی مطب‌/دفتر کار و مؤسسات پزشکی (موضوع این آیین‌نامه) کمیسیون کشوری تابلو در سازمان نظام‌پزشکی کل با ترکیب زیر تشکیل می‌گردد:
  • معاون فنی و نظارت سازمان نظام‌پزشکی (رئیس کمیسیون)
  • مدیرکل نظارت معاونت نظارت و فنی سازمان نظام‌پزشکی (دبیر کمیسیون)
  • یک نفر از اعضای جامعه پزشکی به انتخاب شورای‌عالی
  • معاون انتظامی سازمان یا نماینده تام‌الاختیار وی
  • یک نفر به‌عنوان نماینده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
  • یک نفر به‌عنوان نماینده وزارت کشور (سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور)
  • یک نفر به‌عنوان نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

تبصره: رئیس کمیسیون می‌تواند در موارد خاص اشخاص حقیقی یا نماینده اشخاص حقوقی را بدون حق رأی به کمیسیون دعوت نماید.

• وظایف و اختیارات کمیسیون کشوری تابلو به شرح ذیل می‌باشد:

الف- هماهنگی، پیگیری و اجرای صحیح این آیین‌نامه در کشور

ب- بررسی و کارشناسی پیشنهادات در خصوص تابلو و ارائه آن ها به شورای‌عالی سازمان

• به‌منظور هماهنگی، پیگیری و اجرای صحیح این آیین‌نامه در هر استان، کمیسیونی در نظام‌پزشکی مرکز استان با ترکیب زیر تشکیل می‌گردد:
• رئیس شورای هماهنگی نظام‌پزشکی‌های استان (رئیس کمیسیون)
• معاون فنی و نظارت نظام‌پزشکی مرکز استان (دبیر کمیسیون)
• دادستان انتظامی شهرستان مرکز استان
• یک نفر از اعضای سازمان، شاغل در بخش خصوصی استان (ترجیحا دارای دفتر کار یا مطب شخصی) به انتخاب شورای هماهنگی
• یک نفر به‌عنوان نماینده دانشگاه علوم پزشکی استان (در صورت وجود بیش از یک دانشگاه، یک نماینده از هر دانشگاه)
• یک نفر به‌عنوان نماینده استانداری
• یک نفر به‌عنوان نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی استان

تبصره 1: نماینده شهرداری شهر موردنظر حسب مورد توسط رئیس کمیسیون دعوت خواهد شد.

تبصره 2: در مورد پرونده‌های مربوط به شهرهای حوزه نظام‌پزشکی‌های دیگر استان، رئیس نظام‌پزشکی مربوطه حسب مورد توسط رئیس کمیسیون دعوت خواهد شد و با حق رأی در جلسه حضور خواهد یافت.

• وظایف و اختیارات کمیسیون استانی تابلو به شرح ذیل می‌باشد:

الف- هماهنگی، پیگیری و اجرای صحیح این آیین‌نامه در استان

ب- بررسی و کارشناسی پیشنهادات در خصوص تابلو و ارائه آن ها به کمیسیون کشوری تابلو

ج- هماهنگی، پیگیری و اجرای صحیح مصوبات کمیسیون کشوری تابلو

فصل 2- مهر اعضای سازمان

• درج نام و نام خانوادگی کامل بر اساس مندرجات پروانه طبابت الزامی است و حذف یا تغییر قسمتی از نام و نام خانوادگی تخلف محسوب می‌گردد.
• درج بالاترین مقطع و رشته تحصیلی مندرج در پروانه طبابت الزامی است. استفاده از حروف اختصار برای عنوان رشته یا مقطع تحصیلی در تابلو، مهر، سرنسخه و کارت ویزیت ممنوع است.
• درج کامل شماره عضویت (کد حرف رشته و شماره نظام) الزامی است.
• درج عبارت “نظام‌پزشکی: ” قبل از شماره عضویت الزامی است.
• در مواردی که عضو سازمان دارای بیش از یک مقطع تحصیلی مندرج در پروانه طبابت باشد، درج مقطع و رشته پایین‌تر مندرج در پروانه طبابت اختیاری است.
• جهت هیئت‌علمی تمام‌وقت جغرافیایی، درج عبارت هیئت‌علمی تمام‌وقت جغرافیایی الزامی است.
• برای رزیدنت نوشتن عبارات “رزیدنت” یا “دستیار” و رشته تحصیلی الزامی است و درج سال، محل اشتغال و شماره دانشجویی اختیاری است.
• درج لوگوی سازمان نظام‌پزشکی بلامانع است.
• عضو سازمان موظف است مهر نظام‌پزشکی را در سازمان ثبت نماید.
• حفظ و نگهداری مهر برعهده عضو سازمان بوده، مسئولیت نسخه منقوش به مهر بر عهده عضو است و چنانچه پزشکی مهر خود را در اختیار کارکنان اداری مطب یا مؤسسه قرار دهد، رافع مسئولیت وی در قبال نسخ صادره نخواهد بود. چنانچه مهر وی مورد سرقت، جعل، سوءاستفاده قرار گرفته و یا مفقود شود، وی مکلف است از طریق مراجع قضایی اقدامات لازم را به عمل آورد و ضمنا موظف است حداکثر ظرف 3 روز کاری موضوع را به نظام‌پزشکی محل اعلام نماید.
• در مهر نظام‌پزشکی، درج نام مؤسسه‌ای که عضو سازمان در آن شاغل است (حسب مورد با درخواست مؤسسه موردنظر صرفا برای استفاده در سرنسخه همان مؤسسه و در محل مؤسسه) اختیاری است.

تبصره 1: این مهر می‌بایست صرفا در اختیار عضو سازمان باشد و استفاده از آن بدون اجازه پزشک و یا در غیاب ایشان مجاز نمی‌باشد.

تبصره 2: اگر نام مؤسسه در مهر عضو درج شده باشد، پس از اتمام همکاری مهر امحا شود و امحای مهر به سامانه موضوع ماده 167 ثبت شود. در صورت عدم همکاری طرفین، اعلام به سازمان نظام‌پزشکی الزامی است.

تبصره 3: اگر نام مؤسسه در مهر عضو درج شده باشد، پس از اتمام همکاری استفاده از آن مهر هم برای عضو سازمان و هم برای مؤسسه ممنوع است.

• کلیه مشمولان این آیین‌نامه مجاز به واگذاری مهر خود به دیگران نیستند و همچنین اجازه استفاده از مهر نظام‌پزشکی فرد دیگر را ندارند.
• درج هرگونه عبارتی در متن مهر که خلاف این آیین‌نامه باشد، تخلف انتظامی محسوب می‌شود.  
• در مورد رنگ‌، نوع و اندازه قلم نوشتار، محدودیتی وجود ندارد. اندازه قلم محتوای الزامی باید درشت‌تر از اندازه قلم محتوای اختیاری باشد.
•  

فصل 3- سرنسخه‌های مطب/دفتر کار / مؤسسه پزشکی

بخش 1- سرنسخه مطب/دفتر کار

• اندازه سرنسخه برای مطب/دفتر کار موضوع این آیین‌نامه حداقل A6 (cm 14.8×10.5) و حداکثر A4 (cm 30×21) می‌باشد.
• درج نام و نام خانوادگی کامل بر اساس مندرجات پروانه طبابت الزامی است و حذف یا تغییر قسمتی از نام و نام خانوادگی تخلف محسوب می‌گردد.
• درج بالاترین مقطع و رشته تحصیلی مندرج در پروانه طبابت الزامی است.
• درج کامل شماره نظام‌پزشکی شامل کد حرف رشته و شماره عضویت الزامی است.
• درج عبارت “نظام‌پزشکی: ” قبل از شماره عضویت الزامی است.
• استفاده از حروف اختصار برای عنوان رشته یا مقطع تحصیلی در سرنسخه ممنوع است.
• درج نشانی و تلفن مطب/دفتر کار الزامی است.
• درج شناسه کیو – آر اختصاصی پزشک (QR Code) مطابق با شناسه منقوش بر پروانه طبابت، بر روی سرنسخه الزامی است.
• درج دورنگار و نشانی پست الکترونیک (Email Address) اختیاری است.
• درج هر نوع نشانی اینترنتی یا صفحات مجازی صرفا منوط به داشتن مجوز معتبر تبلیغات برای آن نشانی یا صفحه مجازی می‌باشد.
• درج ساعات پذیرش بیماران، اختیاری است.
• درج محتوا در سرنسخه به زبان دیگر پس از زبان فارسی، اختیاری است.
• نقش نشان یا لوگوی سازمان نظام‌پزشکی در سرنسخه، الزامی است.
• استفاده از هرگونه تصویر، ممنوع است.

تبصره: استفاده از الگوهای گرافیکی و هندسی، اختیاری است.

• در مورد رنگ‌، نوع و اندازه قلم نوشتار محدودیتی وجود ندارد. اندازه قلم محتوای الزامی باید درشت‌تر از اندازه قلم محتوای اختیاری باشد.

بخش 2- سرنسخه مؤسسات پزشکی

• اندازه سرنسخه برای مؤسسات پزشکی موضوع این آیین‌نامه حداقل A6 (cm 14.8×10.5) و حداکثر A4 (cm 30×21) می‌باشد.
• درج نام و عنوان مؤسسه مطابق پروانه تأسیس/بهره‌برداری مؤسسه الزامی است.
• در صورتی که نوع مالکیت مؤسسه بر اساس پروانه صادره؛ دولتی، مؤسسه یا نهاد عمومی غیردولتی یا خیریه باشد، درج نام مؤسس مطابق با مندرجات پروانه بهره‌برداری الزامی است.
• بخش‌های تخصصی مطابق پروانه مؤسسه اختیاری است.
• درج حداکثر 3 عنوان از خدمات اختیاری است.
• درج نشانی و تلفن مؤسسه الزامی است.
• درج دورنگار و نشانی پست الکترونیک (Email Address) اختیاری است.
• درج هر نوع نشانی اینترنتی یا صفحات مجازی صرفا منوط به داشتن مجوز معتبر تبلیغات برای آن نشانی یا صفحه مجازی می‌باشد.
• درج ساعات پذیرش بیماران، اختیاری است.
• درج محتوا در سرنسخه به زبان دیگر پس از زبان فارسی، اختیاری است.
• نقش نشان یا لوگوی سازمان نظام‌پزشکی، الزامی است.
• درج نشان (لوگو) مؤسسه درصورتی‌که ثبت رسمی شده باشد، اختیاری است.
• استفاده از هرگونه تصویر، ممنوع است.

تبصره: استفاده از الگوهای گرافیکی و هندسی، اختیاری است.

• در مورد رنگ‌، نوع و اندازه قلم نوشتار محدودیتی وجود ندارد. اندازه قلم محتوای الزامی باید درشت‌تر از اندازه قلم محتوای اختیاری باشد.
•  
•  

فصل 4- کارت ویزیت مطب/دفتر کار / مؤسسه پزشکی

• حداکثر عرض کارت 55 میلی‌متر و حداکثر طول مجاز کارت 91 میلی‌متر می‌باشد.
• در کارت ویزیت استفاده از هرگونه تصویر، ممنوع است.
• استفاده از الگوهای گرافیکی و هندسی، اختیاری است.
• درج نشان (لوگو) مؤسسه در صورتی که ثبت رسمی شده باشد، اختیاری است.
• نقش نشان یا لوگوی سازمان نظام‌پزشکی در سرنسخه، الزامی است.
• در مورد رنگ‌، نوع و اندازه قلم نوشتار محدودیتی وجود ندارد. اندازه قلم محتوای الزامی باید درشت‌تر از اندازه قلم محتوای اختیاری باشد.

بخش 1 – کارت ویزیت مطب/دفتر کار

• درج نام و نام خانوادگی کامل بر اساس مندرجات پروانه طبابت الزامی است و حذف یا تغییر قسمتی از نام و نام خانوادگی تخلف محسوب می‌گردد.
• درج بالاترین مقطع و رشته تحصیلی مندرج در پروانه طبابت الزامی است.
• درج کامل شماره نظام‌پزشکی شامل کد حرف رشته و شماره عضویت الزامی است.
• درج عبارت “نظام‌پزشکی: ” قبل از شماره عضویت الزامی است.
• استفاده از حروف اختصار برای عنوان رشته یا مقطع تحصیلی در سر نسخه ممنوع است.
• درج نشانی و تلفن مطب/دفتر کار الزامی است.
• درج دورنگار و نشانی پست الکترونیک (Email Address) اختیاری است.
• درج هر نوع نشانی اینترنتی یا صفحات مجازی صرفا منوط به داشتن مجوز معتبر تبلیغات برای آن نشانی یا صفحه مجازی می‌باشد.
• ساعات پذیرش بیماران، اختیاری است.
• درج محتوا در کارت ویزیت به زبان دیگر پس از زبان فارسی، اختیاری است.
• درج بیمه‌های طرف قرارداد، اختیاری است.
• درنظرگرفتن جای خالی جهت درج نام بیمار و زمان مراجعه بعدی، اختیاری است.

بخش 2 – کارت ویزیت مؤسسات پزشکی

• درج نام و عنوان مؤسسه مطابق پروانه تأسیس/بهره‌برداری مؤسسه الزامی است.
• درج تاریخ تأسیس مؤسسه اختیاری است.
• شماره پروانه بهره‌برداری الزامی است.
• در صورتی که نوع مالکیت مؤسسه بر اساس پروانه صادره؛ دولتی، مؤسسه یا نهاد عمومی غیردولتی یا خیریه باشد، درج نام مؤسس مطابق با مندرجات پروانه بهره‌برداری الزامی است.
• بخش‌های تخصصی مطابق پروانه مؤسسه اختیاری است.
• درج هر نوع نشانی اینترنتی یا صفحات مجازی صرفا منوط به داشتن مجوز معتبر تبلیغات برای آن نشانی یا صفحه مجازی می‌باشد.
• درج نشانی و تلفن مؤسسه الزامی است.
• درج محتوا به زبان دیگر پس از زبان فارسی اختیاری است.
• درنظرگرفتن جای خالی جهت درج نام بیمار و زمان مراجعه بعدی اختیاری است.

فصل 5- سایر

بخش 1- مواد مشترک مربوط به تابلو، مهر، سرنسخه و کارت ویزیت

• درج اطلاعات مطب/دفتر کار/مؤسسه در وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های مجاز نوبت‌دهی و معرفی پزشکان، بلامانع است. در این صورت محتوای مندرج در صفحه سایت/ اپلیکیشن مذکور صرفاً باید منطبق با محتوای الزامی سرنسخه باشد.
• چنانچه محتوای مندرجات موضوع ماده 143، مطالبی بیش از محتوای الزامی سرنسخه استاندارد داشته باشد، به منزله تبلیغات امور پزشکی محسوب شده و تحت شمول دستورالعمل تبلیغات سازمان قرار گرفته و نیازمند اخذ مجوز تبلیغات خواهد بود.
• اعضای سازمان که فاقد پروانه طبابت هستند، حق تأسیس مطب/دفتر کار و همچنین ساخت تابلو و چاپ/انتشار سرنسخه و کارت ویزیت را ندارند.
• استفاده از عنوان دکتر قبل از نام و نام خانوادگی در تابلو، مهر، سرنسخه و کارت ویزیت چنانچه در عنوان پروانه طبابت قید شده باشد، الزامی است. استفاده از عنوان دکترا در تابلو، مهر، سرنسخه و کارت ویزیت آن دسته از اعضای سازمان که فاقد عنوان دکتر در پروانه طبابت هستند، ممنوع است.
• درج عناوین استادیار، دانشیار، استاد و عضو هیئت‌علمی در تابلو، مهر، سرنسخه و کارت ویزیت، حسب حکم هیئت‌علمی (دانشگاه‌های علوم پزشکی داخل کشور) مرتبط با عنوان مندرج در پروانه طبابت اختیاری است. چنانچه اعتبار حکم هیئت‌علمی به دلیل بازنشستگی یا هر دلیل دیگری منقضی شود، استفاده از این عناوین مجاز نمی‌باشد.
• درج عناوین عضویت در انجمن‌ها و سایر تشکل‌های علمی داخل یا خارج کشور در تابلو، مهر، سرنسخه و کارت ویزیت ممنوع است.
• در مواردی که عضو سازمان فارغ‌التحصیل دو رشته بوده و دارای دو شماره نظام‌پزشکی مستقل باشد، برای هر یک از رشته‌ها باید پروانه، تابلو، مهر، سرنسخه و کارت ویزیت مجزا داشته باشد و درج دو رشته یا دو شماره نظام‌پزشکی در تابلو، مهر، سرنسخه و کارت ویزیت مجاز نمی‌باشد.
• در کلیه مطب‌ها داشتن تابلو، مهر، سرنسخه یا کارت ویزیت مشترک ممنوع است و حتی در موارد مطب مشترک، تابلو، مهر، سرنسخه و کارت ویزیت باید مجزا باشد.
• استفاده از عنوان متخصص به جز اعضایی که در پروانه طبابت آنان عنوان متخصص قید شده باشد، مجاز نیست.
• استفاده از عنوان دکترای تخصصی به جز اعضایی که در پروانه طبابت آنان عنوان دکترای تخصصی قید شده باشد، مجاز نیست.

بخش 2- نظارت

• هریک از نظام‌پزشکی‌های سراسر کشور بر حسن اجرای این آیین‌نامه در حوزه جغرافیایی مربوطه باید نظارت داشته باشند.
• از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه، آیین‌نامه قبلی تابلو ملغی و کارت ویزیت از شمول ماده 3 آیین‌نامه تبلیغات خارج می‌شود.
• سازمان نظام‌پزشکی مکلف است الگوی تابلوی استاندارد هر یک از مطب‌ها و دفاتر کار را در میز شخصی الکترونیک اعضای سازمان به‌صورت خودکار نمایش دهد تا هر یک از اعضا نسبت به الگوی تابلوی استاندارد خود، واقف باشد.
• سازمان نظام‌پزشکی مکلف است بستر ارسال الکترونیک تصاویر تابلوهای مطب/دفتر کار و مؤسسات پزشکی توسط صاحبان پروانه و مسئولین فنی مؤسسات را فراهم آورد و تصاویر دریافتی را مورد بررسی قرار دهد.
• سازمان نظام‌پزشکی مکلف است اقدامات لازم را به عمل آورد تا تابلوی معرفی شده و مورد تأیید سازمان برای هر یک از مطب‌ها و دفاتر کار به‌صورت خودکار در تارنمای سازمان نظام‌پزشکی قابل‌مشاهده باشد.
• هر یک از اعضای سازمان که مطب یا دفتر کار تأسیس می‌نماید، مکلف است تصویر تابلو/تابلوهای مطب/دفتر کار خود را در سامانه اعلامی سازمان نظام‌پزشکی بارگذاری نماید.
• هر یک از نظام‌پزشکی‌ها مکلف‌اند تصاویر تابلوهای ارسالی از مطب/دفتر کار و مؤسسات حوزه فعالیت خود را بررسی و در صورت استاندارد نبودن اقدام لازم را انجام دهند.
• واحدهای نظارتی کلیه دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور در هنگام بازدیدهای نظارتی از مطب/دفتر کار و مؤسسات پزشکی در صورت مشاهده هرگونه عدم انطباق، موظف‌اند علاوه بر اقدام مطابق ضوابط جاری وزارت بهداشت؛ موضوع را کتبا به رئیس نظام‌پزشکی محل منعکس نماید.
• نظام‌پزشکی مکلف است در هنگام مواجهه با تخلفات تابلو، مهر، سرنسخه و کارت ویزیت در حوزه فعالیت خود، به ترتیب زیر اقدام نماید:

الف) اخطار کتبی و ارائه مهلت دوهفته‌ای برای رفع مغایرت، صاحبان مطب/دفتر کار و مؤسسات پزشکی موظف‌اند در مهلت ارائه شده نسبت به رفع و اصلاح مغایرت اقدام نموده و تصویر موارد اصلاح شده را به سازمان نظام‌پزشکی ارائه نماید.

ب) نماینده نظام‌پزشکی مختار است جهت بررسی صحت‌وسقم مدارک ارائه شده در خصوص رفع مغایرت نسبت به بازدید از محل اقدام نماید.

ج) در صورت عدم رفع مغایرت در مهلت تعیین شده، مسئول فنی مؤسسه یا صاحب پروانه طبابت جهت رسیدگی انتظامی به دادسرای انتظامی نظام‌پزشکی مربوطه معرفی می‌شود.

• سازمان نظام‌پزشکی مکلف است شیوه‌نامه اطلاع‌رسانی به اعضا، ثبت تصاویر و نظارت بر تابلو، مهر، سرنسخه و کارت ویزیت را به نظام‌پزشکی‌های سراسر کشور ابلاغ نماید.
• اتحادیه‌های مربوط به کلیه اصنافی که با ساخت تابلو، مهر، سرنسخه و کارت ویزیت مرتبط هستند، موظف‌اند ضوابط قانونی این آیین‌نامه را به اطلاع اعضای خود رسانده و اجرا نمایند.
• هر یک از سازندگان تابلو، مهر، سرنسخه و کارت ویزیت که برخلاف این آیین‌نامه نسبت به ساخت یا چاپ اقلام مذکور اقدام نمایند، متخلف بوده و تخلف آنان طبق ضوابط اتحادیه خود باید مورد رسیدگی قرار گیرد.
• درج عبارات مرکز تخصصی، مرکز، کلینیک، پلی‌کلینیک در تابلو، مهر، سرنسخه یا کارت ویزیت مطب/دفتر کار به معنای تأسیس مؤسسه می‌باشد و ممنوع است.
• درج هر عبارت یا محتوای دیگری به غیر از موارد اختیاری و الزامی مندرج در مواد این آیین‌نامه در تابلو، مهر، سرنسخه و کارت ویزیت مجاز نمی‌باشد.
• سازمان نظام‌پزشکی مکلف است ظرف شش ماه از تصویب آیین‌نامه امکانات ثبت تصویر تابلو، مهر، سرنسخه و کارت ویزیت اعضا را در سامانه الکترونیکی سازمان فراهم نماید.
• کلیه مشمولان این آیین‌نامه مکلف‌اند سرنسخه، مهر و کارت ویزیت خود را حداکثر ظرف مدت سه ماه و تابلو خود را حداکثر ظرف مدت شش ماه پس از ابلاغ ضوابط، مطابق مفاد این آیین‌نامه اصلاح و در سامانه موضوع ماده 167 ثبت نمایند. از سه ماه پس از فراهم شدن امکان ثبت مهر در سامانه الکترونیکی سازمان، مهرهای ثبت نشده فاقد اعتبارند.
• این آیین‌نامه در 169 ماده و 12 تبصره به استناد مصوبه شماره 7 سی و دومین جلسه شورای‌عالی مورخ   17/11/1398 و مصوبه شماره 2 شصت و هفتمین جلسه هیئت‌رئیسه شورای‌عالی مورخ 02/07/1399 به تصویب رسیده و از تاریخ ابلاغ لازم‌الاجرا است./09/07/1399

سومین نشست هماهنگی کارکنان معاونت آموزشی در سال 1401 به تاریخ شنبه 31 اردیبهشت ماه  در دفتر این معاونت برگزار شد .

در این نشست حاضران به بررسی چگونگی برگزاری برنامه آموزشی مدیریت بیماران حاد قلبی و مدیریت پیشرفته حیات پرداختند . در ادامه این مبحث در مورد نحوه اختصاص امتیاز تخصیص یافته و گواهی حضور در برنامه هماهنگی های لازم بعمل آمد.
سپس موضوعات اولویت دار جشنواره مرداد ماه مورد بحث و بررسی قرار گرفت و تصمیمات لازم جهت هماهنگی دبیران علمی و اجرایی برنامه و پیگیری امور تبلیغی و حقوقی مربوطه اخذ شد.
 بروز رسانی برنامه عملیاتی و تنظیم زمانبندی برنامه ها مورد تاکید مجدد قرار گرفت و مقرر شد در جلسه آینده این امر مورد بررسی مجدد قرار گیرد.

برنامه آموزشی حضوری مدیریت بیماران قلبی و مدیریت پیشرفته حیات در روزهای سه شنبه و چهارشنبه 27 و 28 اردیبهشت ماه 1401 با همکاری سازمان نظام پزشکی و سازمان اورژانس کشور با موفقیت برگزار شد.
 
این برنامه که بصورت آموزش دروس نظری و مهارت های عملی و در قالب سخنرانی و کارگاه برگزار شد ، مدیریت پایه و پیشرفته بیماران قلبی و مدیریت پیشرفته حیات را برای قریب به 50 تن از پزشکان شاغل در بخشهای اورژانس پیش بیمارستانی استان تهران به آموزش گذاشت .
ACS , ECG ،آریتمی فوق بطنی ، آریتمی بطنی ، تله کاردیولوژی ، ادم ریوی و نیز آلرژی و آنافیلاکسی از جمله عناوین مطالب آموزشی روز اول این دوره بودند .
circulation , Air way , breathing , Drug , Defibrillator و مراقبتهای پس از احیا ، موضوعات مورد بحث و آموزش در روز دوم این برنامه آموزشی بودند.
تعطیلی ناگهانی و برنامه ریزی نشده روز 27 اردیبهشت ماه در شهر تهران از نکات چالش برانگیز این دوره بود .

این برنامه با دارا بودن 6 امتیاز آموزش مداوم حضوری و موضوعات حیاتی مطرح شده در آن ، مورد توجه و تقدیر شرکت کنندگان قرار گرفت.

25 اردیبهشت، روز پاسداشت زبان پارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی است.

"فردوسی" در سال 329 هجری قمری در روستای باژ از توابع طوس خراسان متولد شد و طی سال ها تلاش شبانه روزی با خلق بزرگترین شاهکار ادبیات حماسی جهان " شاهنامه" زبان پارسی را زنده و متجلی کرد.

ای زبان فارسی، ای در دریای دری

ای تو میراث نیاکان،ای زبان مادری

جاودان زی، ای زبان دانش و فرزانگی

تا به گیتی نور بخشی آفتاب خاوری

و اما اینکه

" فردوسی" بزرگترین حماسه سرای تاریخ ادب پارسی در " شاهنامه" اوج دانش پزشکی ایرانیان را به نظم در آورده است  و به زیباترین وجه شکوه ،قله و قدمت تاریخ پزشکی ایران باستان را به تصویر کشیده است.

اشعار "حکیم طوس" نشان از پرمایگی،چیره دستی و احاطه ی همه جانبه ی این حکیم پرآوازه بر دانش و علم پزشکی دارد که در داستانهای حماسی و اشعار بی بدیل " شاهنامه " قوت و قدرت دانش پزشکی ایرانیان را حکیمانه متجلی کرده است.

در داستان تولد رستم از " رودابه" دستور سزارین رودابه را به سیمرغ می دهد و چون طبیبی حاذق طی بیش از 50 بیت از شعر تمام مراحل تولد،زایمان و نقاهت مادر را شرح می دهد:

بیاور یکی خنجر آبگون 

یکی مرد بینا دل پر فسون 

چنان بی گزندش برون آورید

که کس در جهان این شگفتی ندید

  نام حکیم برقامت " ابواقاسم فردوسی" نشان از آشنایی تام و تمام وی بر پزشکی و دارویی و حکمت و طبابت دارد. همچون بسیاری از حکمای پرآوازه پارسی زبان مانند حکیم عمر خیام،حکیم سنایی غزنوی، حکیم خاقانی که از طبیبان شهره عصر و دوره ی خویش بوده‌اند.

و اینکه آگاهی،احاطه و تسلط "حکیم سخن: بر امورات پزشکی در خلال بسیاری از اشعار و داستان های وی مشهود و عیان است.

از تک بیتی های مشهور فردوسی در باب اهمیت تندرستی:

ز نیرو بود مرد را راستی

ز سستی کژی آید و کاستی

از اشعار معروف " حکیم سخن" در باب پرخوری :

نباشد فراوان خورش تندرست

بزرگ آنکه او تندرستی بجست

"حکیم طوس" در قصه ی تولد رستم و تهیه مرهم برای نقاط زخمی "رودابه " مادر رستم می گوید:

گیاهی گویمت با شیر و مشک

بکوب و بکن هر سه در سایه خشک

بر آن مال از پس، یکی بر من

خجسته بود سایه فر من

و "حکیم سخن" در بیان شان و منزلت پزشک،در شرح دوران پادشاهی انوشیروان و رفتن " روزبه" پزشک به کشور هندوستان می آورد:

 برفتند هرکس که دانا بدند

به کار پزشکی توانا بدند

و دیگر کلام سیمرغ درمانگر

سیمرغ درمانگر نماد پزشکی ایران است که با الهام از اساطیر ایران باستان و مستندات شاهنامه فردوسی طراحی شده است و در آبانماه 1392 در شورایعالی سازمان نظام پزشکی تصویب و به عنوان نشان فرهنگی جامعه صنفی پزشکی ایران معرفی شده است.

" سیمرغ" در شاهنامه نماد دانائی و خردمندی است و به رازهای نهان آگاهی دارد؛

 " زال را می پروراند و همواره او را به زیر بال خویش پشتیبانی می کند."

"به رستم در نبرد با اسفندیار روئین تن یاری می رساند و ..."

و اما کلام آخر

اینکه آثار حکیم طوس جدای از جنبه ی شعری و حماسی،دانشورانه است؛ فردوسی افسانه ننوشت، او " خرد" را سرچشمه و سرمایه تمام خوبی ها می داند و بر این باور است که آدمی با خرد، نیک و بد را از یکدیگر باز می شناسد و از این راه به " نیک بختی " این جهان و " رستگاری" آن جهان می رسد.

فردوسی در سال 411 هجری قمری از دنیا رفت. پس از مرگ وی از دفن او در قبرستان طوس ممانعت شد زیرا آن زمان دفن مسلمانان شیعه را در این قبرستان ممنوع کرده بودند. سرانجام فردوسی را در حیاط منزل خودش دفن کردند و یکی از حاکمان محلی غزنویان بنائی در محل مقبره ی فردوسی ساخت .

     دکتر محمدرضا عزیزی

     متخصص مغز و اعصاب

مدیر آموزشی سازمان نظام پزشکی کشور