شناخت پزشکان قدیم ایران: ناصر الحکماء

میرزا علی خان ناصرالحکماء معروف به دکتر میرزا علی خان و ملقب به اعلم الممالک درسال ۱۲۸۴ هجری قمری متولّد شده است. ذکر شده که در دوران کودکی تحت حمایت دایی خود عبدالغفار نجم الدوله از منجمان زمان خود و معلم ریاضی دارالفنون قرار داشته است. وی از فارغ‌التحصیلان رشته پزشکی مدرسه دارالفنون بوده و مدّت ۴ سال در همان مدرسه به عنوان معلّم ریاضی و پس از آن بعنوان معلّم طبّ، جراحی، کحّالی (چشم پزشکی)، حکمت طبیعی (فیزیولوژی) اشتغال داشت.

او دوره چشم‌پزشکی را نزد دکتر راتولد (Ratulde) از شاگردان دکتر گالزفسکی گذراند و به مهارت و شهرتی در این رشته دست یافت. گفته می شود میرزاعلی خان ناصرالحکما اولین جراح آب مروارید در ایران بوده است. شرح توصیف اعمال جراحی وی درروزنامه تربیت به تفصیل نگاشته شده است.

از وی آثاری درزمینه پزشکی به صورت تألیف و ترجمه بجا مانده است. وی در کتاب حفظ صحت خود برخلاف معاصرین خود مطالب سودمند و مورد نیازمردم به روشی ساده بیان نموده است. او در این کتاب سعی نموده است تا با تطبیق اصول و مبانی طب ایرانی و پایه اساسی دانش حفظ الصحه یعنی سته ضروریه از دانش روز دنیا از جمله فیزیک، شیمی، فیزیولوژی، سم شناسی و.... استفاده نماید.

نگاه علمی و در عین حال سنتی وی به حوزه های مختلف بهداشت عمومی جالب بنظرمی رسد. توجه به راهکارهای عملی برای داشتن هوای تنفسی سالم مانند ویژگیهای محل سکونت، مکانیسم های تهویه و روشنایی منازل، سبک صحیح تغذیه، خصوصیت مواد غذایی مختلف، ویژگی انواع نوشیدنی ها، راههای حفظ سلامت پوست با توجه به جنس و رنگ لباس و حتی توجه به ارگونومی صندلی ها و نیمکت های کلاس های درس از این جمله است.

ناصر الحکما در این کتاب ضمن اشاره به نحوه عملکرد عضلات و تأثیرات آن بر قسمت های مختلف بدن برضرورت انجام فعالیت بدنی در سنین مختلف پرداخته و دستوراتی در خصوص شیوه صحیح حرکات بدنی و ورزش نمودن بیان می دارد.