در شرایطی که خبر ویروس کرونا از همه جا به‌گوش می‌رسد باید مراقب برخی تاثیرات جانبی و روانی ناشی از آن باشیم و نگرانی بیش‌از‌حد به خودمان راه ندهیم. در اینجا می‌خواهیم با اختلالی به نام «خودبیمار پنداری گروهی» آشنا شویم.

اختلال خود بیمار پنداری گروهی چیست؟

خود بیمار پنداری گروهی هنگامی است که افراد احساس بیماری می‌کنند، ولی دلیلی برای بیماربودن آنها وجود ندارد.

آنها فکر می کنند که مبتلا به بیماری خطرناکی مثلاً یک عفونت شدید شده اند.

این اختلال می تواند در جمعی همچون کلاس، اداره، یک شهر یا همه کشور دیده شود.

آیا اختلال خود بیمار پنداری گروهی اتفاقی شایع است؟

این پدیده هزاران سال است که در جوامع بشری تجربه شده است و به نظر می رسد خیلی شایع تر از آن است که در پزشکی روزمره تشخیص می دهیم.

علائم خود بیمار پنداری گروهی چیست؟

علائمی که افراد تجربه می کنند بنا به نوع بیماری که فکر می کنند به آن مبتلا شده اند متفاوت خواهد بود مثلاً

- سردرد

- گیجی

- بی حالی

- احساس تنگی نفس

- سرفه های مکرر

- درد قفسه سینه

- لرز

- گلودرد و...

علت خود بیمار پنداری گروهی چیست؟

در اکثریت قریب به اتفاق موارد علت آن محرک های ناگهانی محیطی همچون همه گیری یک بیماری عفونی است.

وقتی که چنین اتفاقی می افتد بسیاری از افراد احساس می کنند که علائم آن بیماری را دارند.

در بسیاری از موارد یک نفر بطور واقعی درگیر بیماری است و بسیاری از افراد دیگر بدون علائم واقعی خودشان را بیمار می پندارند.

چرا افرادی که در جریان اختلال خود بیمار پنداری گروهی قرار می گیرند احساس بیماری می کنند؟

بروز ناگهانی این اختلال به میزان تاثیرپذیری ما از استرس بستگی دارد.

بیمارانی که دچار علائم می شوند فکر می کنند واقعاً بیماری را گرفته اند که سبب اضطراب و نگرانی فراوان آنها شده است.

شبکه های اجتماعی مجازی و شایعات موجود می توانند از مهمترین عوامل زمینه ساز چنین بیمارانگاری گسترده بشوند.

آیا این خود بیمار پنداری فقط در ذهن ماست؟

نه این بیماری واقعی است!

افرادی که در چنین شرایطی قرار می گیرند واقعاً علائم بیماری را دارند و این علائم ذهنی نیست مثلاً واقعاً احساس تنگی نفس و لرز و تب می کنند یا واقعاً سردرد و گیجی دارند.

ولی این احساس واقعی قابل تایید از نظر پزشکی نیست و علائم به واسطه استرس و اضطراب ایجاد شده است نه عامل بیماری زا مانند ویروس کرونا و...

این اختلال بسیاری از افراد نرمال را درگیر می کند و این به معنای اختلال روانی این افراد نیست.

اختلال خود بیمار پنداری گروهی چگونه تشخیص داده می شود؟

موارد زیر ممکن است نشانگر چنین اتفاقی باشند:

- خیلی از افراد همزمان و بطور واقعی در جامعه بیمار باشند.

- معاینه بالینی و تست های آزمایشگاهی در افراد خود بیمار پندار طبیعی است.

- پزشکان نمی توانند در بررسی ها بیماری را در فرد تایید کنند.

الگوی بروز علائم هم می تواند شاهدی بر اختلال خود بیمار پنداری باشد از جمله:

- نوع بیماری هایی که گزارش می شوند.

- نوع افرادی که تحت تاثیر قرار می گیرند.

- راههای گسترش بیماری که با واقعیت بیماری هماهنگ نیستند.

با این وجود، وجود این علایم را نباید به راحتی به معنی خود‌بیمار پنداری تلقی کنید. ضمنا اگر هر یک از علائم زیر را داشتید باید به پزشک مراجعه کنید:

- بیماری ای که بیش از یک هفته تا 10 روز طول کشیده است.

- تب زیر زبانی بالاتر از 38.5 درجه سانتی گراد که چند روز طول کشیده است و ضعف و بی حالی قابل توجهی همراه آن دارید.

- گرفتگی شدید عضلانی.

- اشک ریزش فراوان.

- ضایعات یا تغییر رنگ قابل توجه پوستی.

- و تنگی نفسی که مانع انجام فعالیت های روزمره شما شده است.

آیا اختلال خود بیمار پنداری گروهی قابل پیشگیری و اجتناب است؟

از نظر علمی به خوبی راه‌های پیشگیری از این مشکل مشخص نشده است.

شاید بهترین و موثرترین روش این باشد که خودتان را از آن شرایط ذهنی و شایعات پیرامونی دور کنید. داشتن نگرانی در هر شخصی طبیعی است. اما نباید بیش‌ از حد به خودمان اضطراب و استرس وارد کنیم. ضمنا این نکته را هم در نظر داشته باشید که استرس بیش‌ازحد باعث ضعف سیستم ایمنی می‌شود و خودش یک عامل زمینه‌ساز برای ابتلا به بیماری‌ها است.

درمان اختلال خود بیمار پنداری گروهی چیست؟

در بیشتر موارد افراد با خروج از موقعیت استرس زا بهتر می شوند.

در اکثر موارد پس از ویزیت پزشکی و اطمینان دادن پزشک که واقعاً مشکل خطرناکی وجود ندارد علائمی بیماری در افراد کاهش یافته و از بین می رود.

بسیار مهم است که این افراد از قرارگیری دوباره در برابر عامل استرس زا محافظت شوند.

زندگی با اختلال خود بیمار پنداری گروهی

همگی ما در بسترهای گوناگون اجتماعی همچون مدرسه، محل کار و خانواده هستیم که در همه این موارد استرس و اضطراب به راحتی به اشتراک گذاشته می شود.

پس هوشمندانه تلاش کنیم تا در دام اضطراب محیط اطرافمان گرفتار نشویم.

فکر نکنیم که وقتی کسی در اطراف ما بیمار است، ما هم حتماً بیمار می شویم.

این بهترین کاری است که از دست همه ما برای مواجهه با چنین مشکلاتی پیش می آید.

دکتر بابک‌ قلعه‌باغی

فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی

منبع